Advocaten krijgen in toevoegingszaken te weinig betaald. Dat blijkt de voorlopige bevindingen van de Commissie-Van der Meer die in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie (V & J) kijkt naar de puntentelling in de gefinancierde rechtshulp. Specialisatieverenigingen van advocaten in het strafrecht en sociaal recht onderschrijven deze conclusie.
“De puntentoekenning staat niet meer in verhouding tot de werkelijke tijdsbesteding door rechtsbijstandsverleners in het stelsel,” schrijft de commissie in haar tussenrapportage aan minister Blok (V & J). De commissie ziet grote verschillen per rechtsgebied, “maar overall kan de conclusie worden getrokken dat het aantal bestede uren het huidige aantal punten sterk overtreft.” Dit geldt volgens de commissie vooral voor het personen- en familierecht, zoals ook blijkt uit een artikel op mr-online van 27 juni 2017.
Het ministerie gaat ervan uit dat een rechtshulpverlener met toevoegingen een inkomen op het niveau van schaal 12 BBRA kan halen, wat neerkomt op maximaal 5837 euro bruto. Het departement gaat daarbij uit van 1200 declarabele en een kostenfactor van 42 procent, op basis van de Commissie-Wolfsen in 2015. Maar volgens de Commissie-Van der Meer is dat in het huidige stelsel niet haalbaar.
Variabelen
In haar eindrapport gaat de commissie daarom scenario’s doorrekenen waarin het inkomen, het tarief per punt, het jaarlijks aantal declarabele uren en het uitgavenkader de variabelen zijn. Op basis daarvan wil de commissie aangeven hoe het beoogde inkomen wel kan worden bereikt. De keuze is dan aan de minister en het parlement.
De commissie stelt verder dat de Raad voor Rechtsbijstand streng is bij het toekennen van extra uren in het civiele- en bestuursrecht. In het strafrecht worden gemakkelijker uren toegekend. Volgens de commissie moet het toekennen van extra uren echter een uitzondering zijn. Daarom gaat de commissie voorstellen doen om het aantal extra uren terug te dringen. Dat kan, volgens de commissie, deels via een hogere forfaitvergoeding.
De commissie wil ook dat er voor verdeling van het geld nieuwe, objectieve normen komen die meer recht doen aan de feitelijk bestede uren. In het eindrapport zal de commissie per zaakscode laten zien hoeveel punten er moeten komen. De commissie wil daarbij vasthouden aan het uitgangspunt dat één punt staat voor één uur. In reactie op het rapport heeft minister Blok benadrukt dat een verhoging van het budget er niet in zit.
Klant helpen
Voorzitter Hein Vogel van de Nederlandse Vereniging voor Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) zegt dat het rapport bewijst wat de VSAN al jaren zegt, namelijk dat advocaten veel uren maken en dat de vergoedingen daarmee niet in verhouding zijn. “Je wilt de klant helpen, maar dat wordt onvoldoende betaald. We zijn blij dat we niet alleen staan te roepen in de woestijn.”
Volgens Vogel (Meesters aan de Maas advocaten) is een oplossing niet 1-2-3 in zicht. “De opdracht aan de commissie was om budgetneutrale voorstellen te doen. Dus dat wordt moeilijk. Ik heb nergens gelezen dat er rechtsgebieden zijn waar je geld weg kunt halen omdat de vergoeding te hoog zou zijn. Het is onvermijdelijk dat het nieuwe kabinet meer geld in de gesubsidieerde rechtsbijstand stopt.”
Ook de Nederlandse Vereniging van Jonge Strafrechtadvocaten (NVJSA) onderschrijft de conclusie dat de vergoedingen niet toereikend zijn. “Dit zeggen we al jaren,” verklaart bestuurslid Eric Steller (Van Gessel Jonge Vos Hammerstein Advocaten). “De uitgangspunten van het huidige stelsel kloppen niet met de werkelijkheid. Dat geldt ook voor het strafrecht.”
Georganiseerde criminaliteit
Dat er meer extra uren worden toegekend in het strafrecht klopt wel, zegt Steller. “Maar in de politiek lijkt daaraan nu de conclusie verbonden te worden dat daarmee iets mis is en dat dit aan strafrechtadvocaten ligt. Dat bestrijden we. Advocaten hebben er geen invloed op hoe groot een dossier wordt, hoeveel medeverdachten er zijn, etc. In de afgelopen jaren is veel meer nadruk komen te liggen op de georganiseerde criminaliteit. Dat leidt tot veel grote zaken.”
Steller betwist ook dat de extra uren een probleem vormen. “De bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand zijn vaak beargumenteerd met kostenstijgingen, maar de kosten zijn juist gedaald de laatste jaren.” Hij betoogt verder dat er veel controle is op de extra uren. “Die krijg je niet zomaar. Je moet eerst drie zoveel uren werken als je punten krijgt. Vervolgens moet je onderbouwen waarom je die extra punten nodig hebt. En na afloop moet je verantwoording afleggen. Bovendien worden niet alle extra uren die je maakt vergoed.”
Hij wijst er ook op dat verschil in tijdsbesteding tussen strafzaken onderling heel groot is. “Je hebt zaken van tien uur en van drieduizend uur. Het is niet zo dat je een megazaak kunt compenseren met een paar kleine zaken. Daar is binnen het systeem geen oplossing voor. Voor zover er een probleem is, is dat niet te ondervangen met een noodmaatregeltje.”
Wat is dan wel de oplossing? Steller: “Waarom sleutelen we niet aan het forfaitair systeem? Waarom vergoeden we niet de feitelijk gewerkte uren?” Volgens Steller moet de logische conclusie uit het tussenrapport zijn dat er meer geld moet naar de gefinancierde rechtshulp. Steller heeft ook gelezen dat dit onbespreekbaar is voor minister Blok, maar: “Blok is waarschijnlijk niet de volgende minister en hij zit niet aan de onderhandelingstafel. D66 wel en die partij heeft al jarenlang kritiek op de bezuinigingen op de gefinancierde rechtshulp.”
De Commissie-Van der Meer verwacht de presentatie van het definitieve rapport op 25 oktober.
