Asieladvocaten balanceren voortdurend tussen moraal en markt. Het zijn geen linkse activisten die het liefst procederen in kansloze zaken, maar advocaten bij wie het cliëntbelang voorop staat, betoogt Tamara Butter in haar proefschrift waarop ze onlangs promoveerde.
Uit wetenschappelijk onderzoek komt geen al te rooskleurig beeld naar voren van asieladvocaten. Ze besteden te weinig tijd aan het bijstaan van hun cliënten. Ze stapelen procedure op procedure, vaak in kansloze zaken, en strooien zo zand in de asielmachinerie en ondermijnen het rechtssysteem. Hun werk heet een buitensporige en onnodige belasting te zijn van het rechtssysteem en van het systeem van gefinancierde rechtsbijstand. De kwaliteit van hun werk laat daardoor vaak te wensen over.
In haar proefschrift Asylum Legal Aid Lawyers’ Professional Ethics in Practice beschrijft Tamara Butter (1985) de beroepsethiek van asieladvocaten en haalt en passant dit heersende beeld onderuit. Voor haar onderzoek interviewde Butter een groot aantal asieladvocaten. Het is daarmee een studie naar de professionele besluitvorming van Nederlandse (en Engelse) asieladvocaten die gefinancierde rechtsbijstand verlenen.
Vanuit beroepsethisch standpunt verrichten asieladvocaten lastig werk, constateert Butter, docent rechtssociologie en privaatrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij schipperen constant tussen het behartigen van het cliëntbelang (de vreemdeling die zo graag in Nederland wil blijven), het publiek belang (een goede rechtsbedeling) en zijn eigen financiële belang in het draaiend houdend van zijn praktijk. De omstandigheden van het geval en de wijze waarop het asiel- en rechtsbijstandssysteem is ingericht bepalen die afwegingen, zegt Butter. In die afweging kijkt de asieladvocaat naar de aard van de zaak (de claim van de cliënt, de kans op succes, hoe de zaak is gefinancierd), het stadium van procedure (eerste aanvraag, beroep, hoger beroep) en de aard van de cliënt, zoals zijn kwetsbaarheid, eventuele schrijnende omstandigheden en of het wel een ‘echte’ vluchteling betreft.
Vinden asieladvocaten het asielsysteem willekeurig of oneerlijk, dan willen ze in het belang van de cliënt toch starten met weinig kansrijke procedures. Dat kunnen ze ook doen op grond van een publiek belang. Met een procedure willen ze een goede rechtsbedeling mogelijk maken en het wettelijk kader ter discussie stellen. Asieladvocaten die zo de wet of het rechtssysteem rechtvaardiger willen maken doen aan moreel activisme, vindt Butter.
Zij constateert daarom ook dat het cliëntbelang bij asieladvocaten vaak voorop staat. Ook al worden niet alle uren door de Raad voor rechtsbijstand vergoed, toch willen ze vaak de cliënt goed helpen. Dat cliëntbelang kan ook uitmonden in een publiek belang: asieladvocaten willen ook wel eens een doorbraak in de jurisprudentie forceren.
Over het onderwerp De advocaat en diens verantwoordelijkheid voor een goede rechtsbedeling vindt op 9 maart een seminar plaats. Het seminar (aan de UvA) is gratis. U kunt zich nog aanmelden.
