Voor alle raadsheren van de Hoge Raad, ook voor degenen die niet meebeslissen over een zaak, geldt nu de regel dat ze niet mogen meepraten over een zaak waar ze op de een of andere manier bij betrokken zijn of de schijn van betrokkenheid kunnen hebben.
Tot voor kort stond die regeling alleen zwart op wit voor de drie of vijf raadsheren die beslissen over een zaak: de vaste formatie (de ‘zetel’). Maar nu is dit ook vastgelegd voor de zogeheten ‘reservisten’, zegt de president van de Hoge Raad, Maarten Feteris. Reservisten zijn raadsheren, binnen de betrokken kamer, die niet beslissen maar wel kunnen meepraten over een juridische kwestie waar de Hoge Raad zich over buigt.
De discussie hierover werd vorig jaar aangezwengeld door professor Henk Snijders (Universiteit Leiden), die zich in een artikel in het Nederlands Juristenblad afvroeg: “Hoe is het geregeld als het één van de reservisten niet vrijstaat om te beslissen in die zaak?”
Vorige werkgever
Feteris: “Dan mag die reservist, naar analogie van iemand uit de vaste formatie, uiteraard niet meepraten. Dat kan zijn omdat hij zou moeten oordelen over een vonnis dat hij in zijn vorige functie heeft gewezen. Of als het gaat over een zaak waar de vorige werkgever van de raadsheer bij betrokken is.” Als voormalige partner van PWC heeft Feteris zelf enkele jaren na zijn overstap geen zaken behandeld van deze consultancyfirma. Feteris: “Als iemand belanghebbende is, moet ie buiten het debat blijven. Dat was al de gang van zaken, maar dat is nu ook formeel vastgelegd.” Feteris zegt dat het met enige regelmaat voorkomt dat een raadsheer zich om deze reden afzijdig houdt.
De president noemt de inbreng van de reservisten belangrijk voor de eenheid van het recht. “Als hoogste rechter moet de Hoge Raad de rechtseenheid garanderen,” licht Feteris toe. “De beslissingen moeten intern consistent zijn. Als we onderling niet afstemmen, en niet van elkaar weten wat we doen, bestaat het risico dat dezelfde kamer in de ene samenstelling de ene beslissing neemt, en in een andere samenstelling de volgende maand een andere beslissing. Dat willen we tot iedere prijs voorkomen.” Feteris verwijst hierbij naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens dat oordeelt dat het recht op een behoorlijk proces in gevaar komt als het hoogste gerecht structureel zwabbert.
Geen knipperbol worden
Feteris vervolgt: “Je kunt die rechtseenheid bevorderen door elkaars beslissingen te lezen en dan de eerste beslissing die een formatie over een kwestie genomen heeft te volgen: wie het eerst komt, wie het eerst maalt.”
De Hoge Raad vindt dat echter een ongelukkige, wat willekeurige aanpak. “Daarom worden kwesties van breder juridisch belang in de hele kamer besproken. Aan de ene kant verhoogt het de kwaliteit: raadsheren die zo’n zaak eerder hebben behandeld, kunnen wijzen op de punten van aandacht. Anderzijds is het een waarborg voor de rechtszekerheid. Als je merkt dat alle reservisten er anders over denken dan de vaste formatie, moet je toch opnieuw goed nadenken. In die zin zijn reservisten onmisbaar om te zorgen dat Hoge Raad een vaste juridische koers vaart. We willen immers geen knipperbol worden.”
