Na de opkomst van nichekantoren, boutiques en Angelsaksische grootmachten kan de advocatuur in Nederland zich gaan opmaken voor nieuwe concurrentie: die van de Big Four.
Sinds enige tijd worden de juridische afdelingen weer flink uitgebreid en het momentum lijkt nu ook daar: het juridisch werk is in Nederland zeer internationaal en thema’s als big data en privacy komen steeds vaker op het bordje van de bedrijfsjurist te liggen – onderwerpen waar de Big Four vol op inzet. Mr. deed een rondgang langs de ‘grote vier’ en vroeg naar de groeiplannen.
De Big Four en juridisch advieswerk: het is een huwelijk met een langere geschiedenis. Sinds 2000 werd door alle grote accountantskantoren al meerdere malen een juridische poot opgezet en soms na enkele jaren weer afgebouwd. Sinds de scheiding van controle en advies in 2013, waardoor accountants alleen nog beursvennootschappen en andere organisaties van openbaar belang controleren als zij geen adviesdiensten verlenen, leek de ambitie wat afgezwakt. Maar sinds enkele jaren is wereldwijd een duidelijke trend te zien waarbij de Big Four de activiteiten van hun juridische adviestak flink opschroeven. Ook in Nederland is met de lancering van Meijburg Legal (november 2016) en de groeiplannen van zowel PwC, Deloitte en HVGLaw (strategische alliantie met EY Tax) de ambitie overduidelijk weer terug.
Conservatief groeipad
Grote vraag, waarom nu? Volgens Freerk Volders, sinds november aan het hoofd van het negenkoppige Meijburg Legal, is het juridische landschap compleet anders dan pakweg tien jaar geleden en is het momentum gunstig voor juridische afdelingen van de Big Four. “Het werk wordt steeds internationaler en bedrijfsjuristen krijgen steeds meer onderwerpen op hun bordje die niet meer klassiek juridisch zijn: compliance, privacy, fiscale vraagstukken. De grootmachten uit de advocatuur zitten nu in pitchprocessen met nichespelers, andersoortige aanbieders en buitenlandse nieuwkomers. Cliënten staan open voor een bredere pool van externe adviseurs, maar hechten tegelijkertijd waarde aan een directe relatie met een huisadviseur. Die combinatie speelt ons in de kaart.”
Volders noemt het volstrekt logisch dat partijen als KPMG en Meijburg & Co met eigen juridische adviseurs de markt betreden. “Er werd van oudsher ontzettend veel samengewerkt met notarissen, vanwege de natuurlijke match tussen beide beroepsgroepen: voor de implementatie van fiscale besluiten in een onderneming is een notaris noodzakelijk en iedere wijziging die je in een bedrijfsstructuur aanbrengt heeft fiscale gevolgen. Dan is de stap naar een eigen juridische poot heel natuurlijk. Wij kiezen er bewust voor om de notaristitel ook te blijven voeren omdat wij op die manier het gehele traject van advisering en implementatie voor de cliënt kunnen verzorgen. We breiden de negen professionals die we nu hebben de komende jaren uit via een conservatief groeipad. Het is onderdeel van een wereldwijde ontwikkeling bij de Big Four: in Duitsland heeft KPMG al een volwaardig advocatenkantoor met ruim 200 juristen.”
Globalisering
Bij Deloitte Legal denkt Chris de Jong op korte termijn aan een verdubbeling van de huidige 40 juristen in Nederland en wordt de juridische tak wereldwijd van 75 naar 100 landen gebracht. De juristen van Deloitte richten zich met name op M&A-advies, corporate werk, IT- & IP-recht en arbeidsrechtelijke vraagstukken. Gevraagd naar de motor van deze verwachte groei, noemt de Jong allereerst de globalisering. “Ondernemingen zijn in toenemende mate wereldwijd actief en toch zijn er in Nederland heel veel adviseurs die geen wereldwijde dekking hebben. Daar profiteren we van: we lossen complexe vraagstukken op in meerdere landen vanuit meerdere disciplines en combineren juridische kennis en kunde met de competenties uit de bredere firma.”
Een ander competitief voordeel is technologie. De Jong: “Cliënten vragen onze hulp bij de automatisering van hun werkproces en wij hebben die kennis in huis: de moederorganisatie investeert er wereldwijd tientallen miljoenen in. Juridische afdelingen krijgen meer taken en verantwoordelijkheden, maar niet meer budget. Met technologie kun je daadwerkelijk meer voor minder doen.” De technologische ontwikkeling levert ook vraagstukken op waar De Jong graag over adviseert. “Big data, privacy, het zijn modetermen, maar iedere bedrijfsjurist krijgt er nu wel mee te maken. Een Nederlands bedrijf dat een product met internetverbinding wereldwijd wil lanceren, krijgt met ongelofelijk veel wet- en regelgeving te maken. Dat soort werk komt nu steeds vaker bij ons terecht.”
Als laatste trend ziet De Jong een toename in transformaties van juridische afdelingen zelf. “Nederlandse ondernemingen die kritisch naar hun eigen organisatie kijken en vervolgens ook de noodzaak van het transformeren van de juridische afdeling onderkennen. Technologie speelt dan een grote rol, maar er komen veel meer disciplines bij kijken. Ons type organisatie kan daarin beter adviseren en implementeren dan een klassiek advocatenkantoor door onze ervaring op het gebied van managementconsulting.”
Verplichte uitsluiting
Bij PwC Nederland werken momenteel 45 juristen en wereldwijd gaat het om 3200 juristen in 90 landen. De verplichte uitsluiting van klanten waar PwC niet de boeken controleert, is volgens partner Jeroen Boonacker geen echte belemmering voor de groei van de juridische tak. “De acquisitie komt voor een groot deel binnen ons mondiale netwerk vandaan en ook al is de combinatie van controle en advies binnen Nederland verboden, er blijft internationaal gezien nog steeds een enorme groep ondernemingen die we wel kunnen adviseren met vraagstukken over Nederlands recht. Wij willen een juridische speler van formaat worden en als ik zie hoe de groei de afgelopen jaren is geweest, verwacht ik niet dat de marktbeweging die nu vanuit de Big Four richting de juridische markt is ingezet, nog omgekeerd zal worden.”
Voor de aanwas van nieuw talent wordt zowel naar jonge medewerkers als naar ervaren juristen gekeken, de laatste groep betreft vooral advocaten die een eigen netwerk van bedrijfsjuristen meenemen. “Dat is natuurlijk een mooie bijkomstigheid, maar niet de hoofdreden − bij de grote Nederlandse advocatenkantoren loopt nu eenmaal veel talent rond. De stap naar een partij als PwC is met name aantrekkelijk voor commerciële advocaten die in een team van meerdere disciplines willen opereren. Het begint bij een juridische basis die van topkwaliteit moet zijn, maar binnen PwC moet je ook echt een netwerker zijn en bewust onderdeel willen zijn van een grote internationale organisatie.”
Complementair
Meijburg Legal bestaat eveneens voor een groot gedeelte uit ex-werknemers van de grotere advocatenkantoren. Volders: “We trekken vooral juristen aan die graag cross-border willen blijven werken en voor het multidisciplinaire karakter de overstap maken. De dynamiek bij een Big Four firma is toch anders dan in de advocatuur: transfer pricing specialisten, accountants of belastingadviseurs hebben allemaal hun eigen taal en je moet het leuk vinden daartussen te acteren. Ik kan me thans niet voorstellen dat we hele teams van advocatenkantoren zullen overnemen: het duurt even voordat je in een nieuwe organisatie gewend bent. Maar ik sluit ook niets uit: er is veel belangstelling en mensen melden zich zelf aan de poort.”
Toch is er voor Volders één wezenlijk verschil met de eerdere pogingen van de Big Four om de juridische markt te veroveren: groei is geen doel op zichzelf meer. “We gaan van ons basisteam uit en groeien gestaag, waardoor we goed in de moederorganisatie worden opgenomen. We willen complementair zijn aan de al bestaande praktijk. De aannames die wij bij onze start deden over het type zaken en uit welke praktijkgroepen het werk naar ons toe zou komen, klopten allemaal. Er is dus zeker een markt voor een geïntegreerde fiscale en juridische aanpak.”
Strategische alliantie
EY is de vierde naam in het rijtje van Big Four kantoren en de enige partij die niet met de eigen naam, maar via een strategische alliantie met HVG Law de markt bedient. HVG Law (voorheen Holland Van Gijzen) werd in 1998 opgericht en ging in 2000 een strategische alliantie aan met EY Tax: er is geen winstdeling, maar er wordt wel gewerkt met gemeenschappelijke klanten en men verwijst naar elkaar door. Managing partner Johan Westerhof: “Door de strategische alliantie met HVG Law wordt er door EY in Nederland niet geïnvesteerd in een 100% eigen juridische poot. Internationaal maken we deel uit van het netwerk van EY Law, met 1600 advocaten in 75 landen, maar natuurlijk zijn we binnen de Big Four een vreemde eend in de bijt omdat we in strikte zin een klassiek advocaten- en notariskantoor zijn. De afgelopen vijf jaar zijn we met 32% gegroeid, onder meer door ons te richten op gebieden die EY Tax ook aanbiedt: M&A, insolventie en herstructureringen, employment en IP/IT. Wij procederen ook en gaan actief de boer op voor nieuw werk, maar krijgen ook bijzonder complexe klussen vanuit de EY-organisatie door.” Partner Sijmen de Lange: “Toen wij zeventien jaar geleden de alliantie aangingen, waren we sterk afhankelijk van het werk dat bij EY vandaan kwam, maar inmiddels is het aantal verwijzingen van EY naar ons net zo groot als van ons naar hen. Deals die een fiscale, notariële en ondernemingsrechtelijke component hebben, kunnen wij geheel in huis verzorgen. In een M&A-traject is het samen optrekken van advocaten en financieel adviseurs in feite een no-brainer. Hoe vaak heb je bij een overnameproces niet wat frictie tussen advocaten en M&A-adviseurs? Als je dat onder één vlag hebt, speelt dat niet. Maar het is zeker niet zo dat een klant een klus bij ons neerlegt omdat we alle disciplines in huis hebben: er wordt tegenwoordig veel kritischer geselecteerd dus moet je in alle disciplines een goede reputatie hebben.”
Gevraagd naar de onderscheidende factor van een sterke verbintenis met een ‘Big Four’ kantoor, noemt Westerhof de jarenlange sectorfocus als voorbeeld. “Advocatenkantoren schuiven ook steeds meer die kant op, maar bij een Big Four kantoor wordt ook daadwerkelijk met sectorteams gewerkt: een ‘healthcare’-team heeft bijvoorbeeld fiscalisten, accountants, advocaten en financiële adviseurs die in één team met elkaar samenwerken. Dat is ook meteen een van de onderscheidende factoren van HVG Law in onze propositie.” De Lange: “Er komt ook veel werk rond internationale compliancevraagstukken naar ons toe: een multinational die in 75 landen wil laten onderzoeken of er aan de daar geldende compliance wordt voldaan. Dat past van nature beter bij een speler met wereldwijde aanwezigheid.”
Juridisch netwerk
Om een ware gesprekspartner van bedrijfsjuridische afdelingen te worden, is er voor de Big Four nog wel werk aan de winkel: traditioneel onderhoudt de bedrijfsjurist een nauwe relatie met zijn huisadvocaat. Het zijn vertrouwensrelaties die ook niet in korte tijd opgebouwd kunnen worden. Boonacker: “Natuurlijk zal het even duren voordat we voor de bedrijfsjuristen de gesprekspartner zijn die we voor de CEO’s en CFO’s van Nederland al zijn, maar we gaan veel tijd stoppen in het uitbouwen van ons juridisch netwerk. Een groot voordeel is dat we bij omvangrijke projecten als een reorganisatie al een natuurlijke gesprekspartner zijn.” De Jong: “Elke nieuwkomer moet zich bewijzen, wij ook dus. Er zijn ondernemingen die al tientallen jaren met een advocatenkantoor samenwerken; daar kom je niet zo makkelijk tussen. Ik denk ook dat er ruimte genoeg is voor zowel klassieke advocatuur als Big Four Legal. Het went voor cliënten snel: een aanzienlijk deel van onze groei is nu al te danken aan terugkerende cliënten. De acquisitie wordt makkelijker en het type opdrachten waarvoor men ons vraagt wordt complexer.” Volders: “Veel pitches worden nog steeds bij de gebruikelijke club van advocatenkantoren uitgezet, maar ik denk dat de selectie van juridisch adviseur steeds breder wordt ingestoken. Er is steeds meer vraag naar een multidisciplinaire benadering van een zaak. Een belangrijk middel om de vertrouwensrelatie op te bouwen is eigenlijk ook het manco van de Big Four: wij procederen niet, maar streven altijd naar werkbare oplossingen buiten een rechter om. Het opbouwen van een sterke track record is overigens een meerjarenplan: ook wereldwijd worden de Big Four nog als accountantskantoren genoemd en is de juridische poot vaak klein. Thema’s als privacy en big data gaan daar wel verandering in brengen.” Westerhof: “Naast sectorteams en multidisciplinair advies is er ook nog een geografische trend te zien: de ontwikkelingen in de regio Eindhoven gaan ontzettend snel, die stad ontploft momenteel echt. Bij innovatieve start-ups zit je vaak met de CEO aan tafel en die vindt het prettig om met één adviseur te schakelen. Ook in Rotterdam en Amsterdam zijn we als kantoor snel en winstgevend aan het groeien.”
Ligt het ook in de planning om advocaten in dienst te nemen? Boonacker: “Vooralsnog niet – tot nu toe is het ook nog niet nodig geweest en schrijven advocaten die de overstap maken naar PwC zichzelf eerst uit.” De Jong: “De beroepsregels beperken de mogelijkheden daartoe en voor sommige advocaten maakt dat de overstap naar een Big Four kantoor te groot. Bij de keuze voor een carrière buiten de traditionele advocatuur moet je je afvragen: waar ligt je ambitie en waar denk je je het beste te kunnen ontwikkelen? De wereldwijde werkomgeving en het geïntegreerd werken met andere adviseurs is dan voor velen toch doorslaggevend.”
Versnippering
Uiteindelijk zullen de vier partijen ongetwijfeld weer een deel van de taart innemen en versnippert het juridische advieslandschap in Nederland nog iets verder. Het zou interessant zijn dit gesprek over een aantal jaren weer te voeren, om te kijken of de voorspelde groeitrajecten ook echt werkelijkheid zijn geworden. Het optimisme is er in ieder geval. Volders: “Je kunt van de Big Four zeggen wat je wilt, maar een van de belangrijkste competenties is het bouwen van wereldwijde en goed werkende netwerken. Er worden voor cliënten deuren geopend die normaal gesloten blijven. Dat alleen al is bedrijven veel waard.”
