Consumenten worden door de wetgever beschermd bij het afsluiten van consumptief krediet. Zo moet in de dienstverlening het belang van de klant centraal gesteld worden en bevordert de regelgeving verantwoord lenen. De toezichthouder, in dit geval de AFM, houdt daarvoor onder meer toezicht op de passendheid van advies, regels om overkreditering tegen te gaan, een actieve invulling van de zorgplicht en een zorgvuldige informatieverstrekking aan de consument.
Correcte, duidelijke en niet-misleidende informatie alleen is niet voldoende om consumenten te behoeden voor niet-passende kredietbeslissingen. Uit onderzoek is al herhaaldelijk gebleken dat consumenten die een lening afsluiten onbewust worden beïnvloed door de manier waarop keuzes worden aangeboden. Steeds vaker grijpt de AFM daarom naar kennis uit de gedragswetenschappen (zie ook een eerder onderzoek uit 2016: AFM en consumentengedrag: een verkenning).
In een recent gepubliceerd onderzoek (Consumentengedrag op de markt voor consumptief krediet) laat de AFM zien welke factoren bij het afsluiten van krediet een rol kunnen spelen. Of er nu online of met formulieren keuzes gemaakt moeten worden, de wijze van presentatie heeft invloed op die keuzes. Denk dan aan het gebruik van standaardopties, het gebruik van ‘ankers’, het focussen op maandbedragen in plaats van op de totale kosten of de looptijd, het benadrukken van de leencapaciteit, het opwerpen van drempels voor opzeggen en aflossen van krediet (terwijl een krediet afsluiten soms letterlijk met een druk op de knop kan) en het veelvuldig gebruik van percentages in plaats van absolute getallen.
Mooi voorbeeld zijn de aanpassingen die de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) doorvoerde op haar website bij aanvragen voor studiefinanciering. In 2014 werd de aanvinkoptie ‘maximaal’ verwijderd uit het aanvraagscherm voor een studielening. Dat was daarvoor de eerste zichtbare optie. Rechts naast deze optie kon de student als alternatief zelf een bedrag invullen. Na de wijziging kon de aanvrager alleen nog zelf een bedrag invullen. Deze aanpassing leidde tot een halvering van het aantal studenten dat maximaal leende. Er werd dus regelmatig geld geleend omdat het kon, niet omdat het nodig was.
Het onderzoek van de AFM is bedoeld om kredietverleners te stimuleren de (online) keuzeomgeving voor lenen zo vorm te geven dat deze het belang van de klant dient. De AFM verwacht dat kredietaanbieders onderzoek doen naar het effect van hun keuzeomgeving op het gedrag van consumenten en deze inzichten gebruiken om negatieve sturing te voorkomen. Dergelijke negatieve sturing vindt de AFM onwenselijk.
