Ruim zeven jaar geleden schreef ik kort achter elkaar drie artikelen onder de titel Het Geheel Onafhankelijke Advocatenblad. Deze gingen met name over de vraag of de Orde het zich kon permitteren het eigen orgaan een grote mate van redactionele vrijheid toe te staan. Bijvoorbeeld door een columnist de vrije hand te geven in het bespotten van toenmalig deken Willem Bekkers. Ik schreef toen de nu profetisch gebleken woorden: De Orde heeft onlangs een communicatiedeskundoloog benoemd die gaat adviseren over een nieuwe opzet van de in- en externe Orde-communicatie. De vraag wat te doen met het geheel onafhankelijke Advocatenblad zal wel hoog op de agenda staan. Het is allemaal leuk en aardig dat er krantje wordt gespeeld, maar ik kan me niet voorstellen dat de Algemene Raad en zijn voorzitter op deze manier in het eigen medium willen worden toegesproken.
Roeptoeter
Ze hebben er even over gedaan, maar met de bekendmaking van de recente plannen rond het Advocatenblad is wel duidelijk dat de Algemene Raad een hardhandig einde heeft gemaakt aan wat achteraf wel kan worden omschreven als een Praagse Lente in de verenigingsjournalistiek. Het kon blijkbaar niet ongestraft blijven dat de column van de algemeen deken werd verbannen naar de achterste pagina’s, terwijl allerlei interne discussies binnen de Orde, die de AR waarschijnlijk liever binnenskamers wilde houden, door de redactie breed werd uitgemeten. Het blad was teveel een echt grote mensenmagazine geworden en te weinig roeptoeter van de Algemene raad. Dus daarom: weg onafhankelijkheid, weg kwaliteit, leve de spreekbuis, zoiets.
Kloof
De perikelen bij het Advocatenblad benadrukken nog eens de almaar groter wordende kloof tussen wat er op het bureau van de Orde omgaat en wat de gemiddelde advocaat bezighoudt. Hoewel een jaar of tien geleden de communicatie er bij wijze van spreken nog zo’n beetje bijgedaan werd door de secretaresse van de algemeen secretaris, en er nu een waar peloton aan voorlichters en communicatiedeskundigen bij de Orde rondloopt, is de dialoog met de buitenwereld, maar ook met de eigen achterban blijkbaar een hele zware opgave.
Dieptepunt is toch eigenlijk de beslissing om in 2015 maar geen jaarcongres te organiseren. Hoewel wèl aangekondigd, werd het evenement uiteindelijk afgeblazen. Door de te geringe animo was dit blijkbaar een te duur evenement geworden. Toch heel bijzonder dat een organisatie met ruim 17.000 aangeslotenen er niet in slaagt om er meer dan 4 à 500 daarvan eens per jaar bij elkaar te krijgen. Kijk dan eens naar de notarissen. Daar komt gewoon 70% van de leden van de KNB opdraven op het jaarlijkse congres. Waar het aan ligt? Geen idee, maar in ieder geval niet aan een geslaagde communicatie waarbij de achterban zich enthousiast (en geslaagd!) voelt aangesproken naar de jaarlijkse toogdag te komen. De gemiddelde advocaat heeft gewoon helemaal niets met de Orde. Dat er sprake is van een gedwongen winkelnering is voor vertegenwoordigers van een beroepsgroep die zich bij uitstek als vrije jongens ziet, een gruwel. Ziedaar het gebrek aan enthousiasme.
Successen
Toch heeft de Orde afgelopen jaren behoorlijke successen geboekt. Met name op het gebied van de toegang tot het recht en de onafhankelijkheid van de advocatuur is veel bereikt, c.q. zijn de bestaande posities succesvol verdedigd. Ook heeft de Orde enthousiast geprobeerd ook bij het algemeen publiek meer draagvlak te genereren voor de rol van de advocaat in de samenleving.
De Orde heeft (ook naar eigen zeggen) de afgelopen jaren een professionaliseringsslag doorgemaakt. Ik denk dat het begin daarvan ergens in 2011 lag toen de huidige algemeen secretaris Raffi van den Berg als opvolger van de vriendelijke Jan Suyver werd benoemd. Waar Suyver vooral op de winkel leek te passen, had Van den Berg een duidelijke agenda, en die heeft ze ook kunnen uitvoeren. De positie van de algemeen secretaris is een bijzondere. Want niet alleen geeft deze als directeur leiding aan het apparaat van de Orde, het is ook nog eens de enige professional binnen de Algemene Raad die uiteindelijk toch uit (goedwillende) parttimers bestaat. Weliswaar advocaten, maar toch leken.
Minder gezellig
Met het aantreden van Van den Berg volgde herstructurering op reorganisatie. En daardoor loopt het nu allemaal veel efficiënter qua begroting en budgettering, maar het is ook wel een stukje minder gezellig geworden. En ook communicatief waait een heel wat guurdere wind dan een paar jaar geleden. Waren de algemeen dekens Unger, Bekkers, Loorbach en ja, ook Hendriksen gewoon benaderbaar via 06, mail en sms, nu moet uw verslaggever zich bij vragen aan aankomend deken Bart van Tongeren vervoegen bij het hoofd communicatie van de Orde, die uiteraard laat weten geen commentaar te hebben.
En zo professioneel is het ook allemaal toch ook weer niet en dat was eigenlijk de aanleiding van dit stukje. Om nou een redactieraad een heel jaar lang aan het lijntje te houden, en tegen de inhoud van het redactiestatuut in die raad niet te raadplegen of om instemming te vragen voor toch zeer ingrijpende plannen, nee dat lijkt me dan weer helemaal niet zo professioneel.
Bovendien is wel ironisch dat de Orde (en ik werd hierop gewezen door mijn goede collega Peter Louwerse) die in het debat altijd zo de nadruk legt op de rechtsstatelijke beginselen, nu zo de plank misslaat. Als je kijkt hoe de Orde in de discussie over het toezicht vs Fred Teeven, maar ook over griffierechten, het beknibbelen op rechtsbijstand, enz. steeds maar hamert op waarden als onafhankelijkheid en checks and balances, dan is het op z’n minst opmerkelijk dat diezelfde Orde die waarden binnen de eigen organisatie zo met voeten treedt. Wordt het dan niet ingewikkeld om in het debat te bij voortduring te beroepen op Montesquieu en zijn nazaten? Is dit dan niet net zoiets als de vakbond die zijn eigen personeel uitbuit?
Het doet me allemaal heel erg denken aan een sterk naar binnen gekeerde organisatie die naar buiten toe precies weet hoe het allemaal moet, maar totaal niet goed aanvoelt wat er leeft en speelt bij de achterban. En die een doodzonde voor advocaten begaat: je niet houden aan de spelregels. Het lijkt er op dat er in dit geval voor de Algemene Raad maar één uitweg is: heel diep door het stof gaan.
