Een advocatenkantoor met maar één eigenaar kan geen hoogvliegers aantrekken, en kan dus geen topcliënten bedienen. Dat zeggen advocaat-partner Bas Martens (DelissenMartens Advocaten) en directeur Johan Koggink (Van Benthem Keulen). “Dit systeem is dood in de pot,” zegt Martens.
Martens en Koggink reageren op de werkwijze van Danny Snijders (Snijders Advocaten). Hij runt zijn advocatenkantoor als een gewoon bedrijf, bij wie de advocaten in loondienst zijn. Een win-winsituatie, vindt Snijders: hij hoeft niet eerst met tien of twintig andere vennoten te overleggen en kan dus slagvaardig inspelen op ontwikkelingen in de markt. En de advocaten hoeven zich niet bezig te houden met ondernemen, human resource en bedrijfsvoering, en kunnen zich dus concentreren op juridisch werk.
Bas Martens, partner van DelissenMartens en voormalig deken in Den Haag ziet een groot nadeel aan deze manier van werken. “Als je als kantoor de boodschap afgeeft dat een advocaat nooit eigenaar wordt van de tent, dan krijg je geen hoogvliegers,” meent Martens. “Advocaten hebben vaak de ambitie om partner te worden. Het ondernemerschap past bij het vrije beroep van de advocaat. Een team van advocaten zonder ambitie om partner te worden zal een commercieel kantoor geen successen brengen.”
Boegbeelden
Martens zegt dat dergelijke kantoren een groot verloop kennen, omdat de hoogvliegers het voor gezien houden. “Die willen op het inkomensniveau van de eigenaars komen. Er zijn maar weinig advocaten die alleen intellectueel uitgedaagd en verder met rust gelaten willen worden.”
Directeur en fulltime bestuurder Johan Koggink van Van Benthem Keulen (VBK) denkt er ook zo over. “Het nadeel van een eenhoofdig eigenaarschap plus leiding is dat je de echte toppers niet kunt strikken,” meent Koggink. “En die toppers heb je nodig als je de topcliënten wilt bedienen. Zulke boegbeelden willen mede-eigenaar worden, daarom kun je ze niet behouden in het model van Snijders.”
Bas Martens ziet wel de grote voordelen van meer bedrijfsmatig werken. “We kunnen op het gebied van efficiency inderdaad leren van het bedrijfsleven. Ik juich een dialoog met managers uit het bedrijfsleven toe. Als oud-deken herken ik ook dat het niet efficiënt is als je met veel mensen beslissingen neemt. Vergaderingen worden een Poolse Landdag. Belangrijke besluiten worden niet genomen, of er komt een minder ideaal compromis. Dat hindert de vooruitgang.”
Hij noemt de voorbereiding van vergaderingen daarom erg belangrijk. “Het bestuur moet besluiten dusdanig voorbereiden dat de partners alleen maar hoeven in te stemmen of af te wijzen.”
Gezag verdienen
Natuurlijk is bedrijfsmatig werken een aandachtspunt,” vindt ook Koggink. “Voor zaken als marketing, business development en HR moet je professionals inhuren. Je moet een goed functionerend dagelijks bestuur kiezen, dat de kwaliteit heeft om gezag te verdienen bij de rest van de partners. Je kunt niet met zeventien man een kantoor besturen.” Illustratief: het idee voor het serviceconcept vanDienst kwam vanuit het dagelijks bestuur van VBK, en niet vanuit de partnergroep.
Guido Schakenraad (Schakenraad Advocaten) heeft ervaring als directeur-grootaandeelhouder van zijn kantoor. “Ik zat eerst in een maatschap, maar toen vier van de vijf maten vertrokken, ging ik door in BV-vorm. Ik heb er van genoten als enige de leiding te hebben, omdat je dan zeer slagvaardig bent. Maar ik werd zestig, en ik realiseerde me dat ik goede advocaten aan me moest binden. Daarvoor moest ik ze eigenaarschap bieden. Dat is een beter dan bonussen, want daarmee haal je kannibalisme in huis. Mensen gaan elkaar vliegen afvangen.”
Tweede ogenpaar
Het was voor de werkgelegenheid van de 25 mensen onverantwoord om in zijn eentje directeur-grootaandeelhouder te zijn, vond Schakenraad. “Als je een hartaanval krijgt…” Omdat het ook economisch verstandig was om te oogsten, begon hij vier jaar geleden met een maatschap van vijf. Om eindeloze maatschapsvergaderingen te voorkomen, werkt het bedrijf met portefeuilles binnen het dagelijks bestuur en ‘het tweede ogenpaar’. “Over beslissingen met diepere impact overlegt de portefeuillehouder met een andere maat.” Bij nog ingrijpendere besluiten (bijvoorbeeld langdurige investeringen) praat de volledige maatschap mee.
De meeste grotere Nederlandse advocatenkantoren kiezen voor de BV-structuur, vooral wegens de praktische, juridische en fiscale voordelen. Het kantoor is de werkmaatschappij, een BV, een NV of een maatschap. De eigenaren zijn met het kantoor verbonden via hun eigen BV. In alle gevallen maken de partners samen de dienst uit. Eén of meerdere partners zijn vrijgemaakt om het kantoor te besturen, en die doen dat werk samen met een professionele staf van HR, logistiek en financiën.
Jaarkalender
Bas Martens zegt dat je als kantoor wel een zekere omvang moet hebben om je een manager te kunnen permitteren. “Ik heb mij ooit laten vertellen dat het kritische punt bij 22 advocaten ligt. Dat klopt wel ongeveer. Daarboven kunnen de eigenaars het kantoor niet meer zelf managen. Een manager moet wel intensief betrokken zijn bij het kantoor en dat kost geld.”
In het dagelijks bestuur van Van Benthem Keulen zitten, naast professioneel bestuurder Johan Koggink, twee partners. “Dat zijn mensen die hun strepen hebben verdiend, van wie wordt verwacht dat ze een bijdrage leveren aan de strategische keuzes van het kantoor,” zegt Koggink. VBK heeft achttien partners.
“Het besef dat een kantoor gemanaged moet worden, moet uit de mensen zelf komen,” benadrukt Schakenraad. “Wij hebben dat opgelost met een door kwaliteitszorg aangestuurd besturingsmodel waarbij we kantoorissues in een jaarkalender zetten. Alle managementzaken passeren daar de revue en die komen terug in de maatschapsvergaderingen.”
Rob van Otterlo (hoogleraar organisatie van de juridische dienstverlening aan de Universiteit van Amsterdam) is ondanks alle kritiek redelijk positief over de eenhoofdige leiding. “Als je slagvaardig wilt zijn, kan het een goed en kansrijk alternatief zijn voor de maatschap. Maar let wel: het ondernemerschap kan ondergesneeuwd raken. Daarom is dit model niet geschikt voor grote kantoren.”
