Al vroeg aan de wastafel was het zelfs in de geestelijke ochtendschemering hoog tijd het mes weer eens over de kin te halen. De grijswitte waas was moest weg en glad geschoren zouden wij de rauwe werkelijkheid beter aan kunnen. Dus werd met gevaar van bloedverlies het krabbertje weer eens ter hand genomen. Nu wil het geval dat uw columnist de stoppels nog steeds te lijf gaat met ouderwetse enkele of eigenlijk dubbele mesjes. Die doen het beter dan allerlei modernere bedenksels. Ook andere ongerechtigheden kunnen er mee worden weggesneden of gekrabd, net zo goed als er zelfmoord mee kan worden gepleegd als het allemaal te machtig wordt.
Zo vroeg de Grote Volksschrijver zich met een vers mesje in de hand al langer geleden af of hij zich zou scheren of zich de polsen zoude doorsnijden. Nader tot U: een dilemma dat op den duur vanzelf verdwijnt, maar dat in de tussentijd toch lelijk op het gemoed kan drukken. (Krijgen we nu weer een stukje over euthanasie op sociale indicatie? Nee, niet zonder meer, al zijn we nog niet aan het einde van deze bijdrage.)
Gelukkig bleef het bloedverlies dit keer beperkt. Dat deed weer denken aan Nicolaas Matsier, die ooit een ontroerende opsomming bood van dingen die hem in zijn leven niet waren gelukt. Nat scheren was er één van: te veel bloed inderdaad. Wie weet kan schrijver dezes alsnog iets wegnemen van zijn wanhoop daarover. Vergeet scheerzepen en -schuimen, wrijf de baard in met water, houd die nat, haal zacht, snel en kort met de baard mee en vervolgens er tegen in het mes over het aangezicht, droog af, zalf u zelve en smeer hem, de wereld in.
In de wetenschap dat niet alles subjectief is en dat niet alles kan worden opgevat zoals het uitkomt. Anders had Matsier de mislukking van de natte scheerbeurt niet kunnen beschrijven, net zo goed als uw columnist objectief kan uitleggen hoe het werkt omdat het gewoon zo is. Met of zonder ochtendlijke gedachtesprongen blijft er een verschil tussen waarheid en illusie of gewoon leugen.
Dat deed weer denken aan Hugo Smits eindeloze strijd tegen de Raad voor de Rechtspraak in de zaak van de liegende rechter Westenberg. Hoe vaak zal Smit zich al dan niet ‘s ochtends vroeg met het scheermes in de hand hebben afgevraagd of hij zich niet vergiste? Is het wel zo dat Westenberg mij heeft gebeld in de Chipshol-zaak of is dat niet meer dan “mijn eigen beleving van de dingen”? Moet ik het mes of eigenlijk het bijltje er niet bij neer leggen? Wie ben ik dat op opsta tegen de “hogere waarheid” volgens de Raad voor de Rechtspraak? Hoeveel zin heb ik, heeft het, om hiermee door te gaan?
Maar Smit bleef strijden voor dé waarheid. Na jaren heeft hij gelijk gekregen. Het Hof den Bosch heeft de Raad het mes op de keel gezet, meegelogen als die heeft met Westenbergs bewering dat hij helemaal niet met Smit had gebeld. Hoe hield Smit het vol, tegen zo veel verwaten juristerij tot en met regelrechte kwade trouw van uiteenlopende “hooggeplaatsten” die probeerden aan zijn professionele en eigenlijk ook persoonlijke bestaan een eind te maken? Hoe sta je elke ochtend toch weer in het bewustzijn dat dergelijk schuim je even misplaatst als officieel en publiekelijk als criminele leugenaar kon wegzetten, in de wetenschap dat alleen datzelfde gerechtelijk apparaat er iets aan kan doen en zich dus wel schuil zal houden?
Er zijn erger dingen, maar toch. Kant schreef al: niets wekt meer verontwaardiging dan gebrek aan gerechtigheid. Waarom verdween elke onschuldpresumptie als sneeuw voor die zonnekoninkjes van het rechtsbedrijf die eigen aanzien hoger achtten dan eerlijkheid en rechtsbeginselen? Hoe onaantastbaar achtten zij zichzelf? Dachten zij echt de werkelijkheid en waarheid naar hun hand te kunnen zetten? De goeden weer eens niet te na gesproken: Nothing is so vain and self-serving as the law.
Na het Bossche arrest moet Smit opnieuw wachten: op verontschuldiging en schadevergoeding. Die hadden na de misstap van het meeliegen met Westenberg al veel eerder moeten worden geboden. Nu heeft het Hof de Raad het mes op de keel gezet, al stelt dat voor Smit nog niet zonder meer gerust. Westenberg en Van Delden cum suibus hoeven niet bang te zijn, want de belastingbetaler draait op voor deze (miljoenen)schade – al zijn mensen voor minder persoonlijk aansprakelijk gesteld.
Of gaan zij na deze beschamende publiciteit toch voor euthanasie op sociale indicatie, als de winkeldievegge die zelfmoord pleegde nadat justitie haar identiteit op social media had prijsgegeven? (Ook een mooie zaak trouwens: hoe zat het hier met dezelfde onschuldpresumptie en met proportionaliteit en subsidiariteit in opsporing en onderzoek? Kunnen de verantwoordelijken voortaan minder kwaad als zij uit sferen van executie worden bevorderd naar de Raad voor de Rechtspraak?)
En wat nu te denken van het functioneren van de Raad voor de Rechtspraak in het algemeen, toch in het leven geroepen om de rest van de wereld af te rekenen op oneerlijkheid maar daar kennelijk zelf boven verheven, tenminste als het gaat om de schijn van eigen aanzien en reputatie? Het lijkt wel een bedrijf, al kunnen bona fide ondernemingen dit opvatten als een belediging. Al eerder is uitgelegd dat die Raad als “privatisering van de rechtspleging” staatsrechtelijk evenmin pas geeft, zolang de minister van justitie verantwoordelijk is voor de rechtspraak en de rechtspleging in het algemeen. Opheffen dus, indachtig het scheermes van Occam: snij weg wat niet nodig is en besteed het vrijgekomen geld aan betere dingen: misschien kan Hugo Smit er ook nog van profiteren.
Terug naar de wastafel, al dan niet met het mes in de hand. Camus schreef al dat de keuze eenvoudig is: sterven of elke dag opnieuw beginnen. Zin in het leven vooronderstelt zin in het leven: wie iets goeds te doen heeft wil graag blijven. Heeft u nog zin in het leven? Voegt u iets toe waardoor u zelf iets toevoegt? Houd u rekening met de mensen en met hun werkelijkheid, of gewoon met de werkelijkheid? Zo ja, ga er mee door, in de geruststelling dat de wereld groter is dan onszelf en meer is dan onze ijdelheid uitkomt. Leven is meer dan eigen eer en glorie, anders komt de overbodigheid – en dus ook het scheermes – dichtbij. En wees gerust: voorlopig is dit het laatste boze stukje, al komen we zonder kritiek als uiting van solidariteit ook niet verder: je me révolte donc nous sommes schreef dezelfde Camus, en terecht.
