Op Radio 1 afgelopen woensdag en in NRC Handelsblad van maandag 17 maart 2014 doen vijf bestuursvoorzitters van grote advocatenkantoren een oproep om de juridische opleiding te verbreden. Het is een cri de coeur die neerkomt op het verminderen van de juridisch technische kennis in de juridische opleidingen ten faveure van een verbreding in multidisciplinaire zin. Het model van de zogenaamde T-shaped-client-loving-lawpreneur. Een jurist die juridische kennis (de staander in de T) combineert met brede kennis van psychologie, sociologie, politicologie en economie (de ligger in de T). Waarom? Omdat de problemen van alledag te complex zijn om ze louter met kennis van het recht te tackelen. Ze roepen op tot wijziging van de wet om de juridische opleiding in die zin aan te kunnen passen.
Hoewel de onderbouwing beperkt blijft tot de constatering dat de samenleving te complex is geworden, ondersteunt de juridische praktijk wel een beweging die in het HBO al gepraktiseerd wordt sinds 2011: proactieve rechtspleging. We houden ons bezig met het omvormen van de juridische opleidingen, omdat kennis van het recht alleen, al lang niet meer voldoet om met de huidige juridisering in de samenleving de cliënten ter dienste te staan. Burgers zijn mondiger door meer kennis (media en internet), de samenleving vraagt andere dienstverlening door digitalisering en globalisering, de autoriteit van de jurist is niet meer vanzelfsprekend en de verbinding van de jurist met de cliënt is van groter belang dan de verbinding van de jurist met het recht. Daarom moet de opleiding van juristen veranderen van traditioneel juridisch dienstverlener naar algemeen, proactief dienstverlener, willen zij niet over 25 jaren het verwijt krijgen dat zij teveel op het eigen vak waren gericht, zeg maar dezelfde positie krijgen als de bankiers sinds de crisis in 2008.
Deze proactieve rechtspleging is een juridische beroepsuitoefening gericht op een duurzaamheid. In de proactieve rechtspleging staan vertrouwen, samenwerken en doelgericht handelen centraal. Het is een wijze van rechtsbeoefening die haaks staat op het traditionele reactieve juridische denken, waarin divergerende analyses, regeltoepassing en strategische machtsinterventies centraal staan. Juist de menselijke verhoudingen en het doel van de organisatie of de mensen die de juridische diensten inschakelen moeten uitgangspunt vormen van de proactieve juridische interventie.
In het juridische werk bestaan grofweg twee strategieën: corrigeren of voorkomen. Het eerste is de zogenaamde reactieve rechtspleging waarbij achteraf door juristen wordt geconstateerd wat fout ging en dat wordt via een opgelegde straf, gedwongen nakoming, schadevergoeding, aanwijzing, of dwangsom, gecorrigeerd, letterlijk rechtgezet. Het proactieve, echter is gericht op het voorkomen van problemen, door vooraf in het proces, of in de loop der dingen alle mogelijke competenties, kennis en vaardigheden aan te wenden om er voor te zorgen dat zaken, relaties, afspraken goed verlopen, tot ieders tevredenheid. Hierin past een brede scholing zoals de advocaten bedoelen.
De proactieve aanpak is gebaseerd op vier pijlers: multidisciplinariteit, samenwerken, doeloriëntatie en creatief denken. Wat we aanleren is onder andere het betrekken van andere dan juridische disciplines bij het benaderen van een maatschappelijk , ondernemer of burger gerelateerd probleem. Altijd gericht op het bereiken van een vooraf helder geformuleerd doel.
De advocaten hoeven dus niet te wachten op een wetswijziging om ook niet juridische bachelors toe te laten tot de juridische masters. Ze kunnen hun toekomstige collegae werven van de hogere juridische opleidingen in ons land, die leveren brede bachelors met voldoende juridische kennis.
mr. Eric van de Luytgaarden
Lector faculteit management en recht Zuyd Hogeschool Sittard.
