Juridische integriteit en publiek gelijk: een duivels dilemma of een wereld te winnen?

Delen:

In het Westen hebben wij recht en moraal strikt gescheiden. De (publieke) moraal dient bij wet en recht buiten beschouwing gelaten te worden. Zo is ons recht op z’n best rechtmatig, maar wordt niet noodzakelijkerwijs als rechtvaardig ervaren. Is dat een probleem? Soms wel. Menig politicus, bestuurder en burger kan er inmiddels over meepraten. Wat juridisch of rechtens juist is, wordt namelijk vaak niet als a-moreel, maar als im-moreel ervaren en dus als strijdig met de goede zeden.

Terwijl juristen hebben leren redeneren vanuit de a-moraliteit, deze als het ware buiten de orde hebben geplaatst, lijkt er een vacature te zijn ontstaan op de stoel ‘moraal’. Juristen die, al dan niet op verzoek van bestuurders, toch op die stoel gaan zitten, adviseren dan eigenlijk haaks op het eigen métier: zij schakelen recht en moraal gelijk, waar zij juist geleerd hebben die te scheiden. Voorbeeld. Het prachtige (televisie)beeld waar de Groenlinkse (inmiddels voorman) Jesse Klaver die de degens kruist met de president-commissaris van ABN AMRO Rik van Slingelandt. De salarisverhoging van de Raad van Bestuur van de bank was a-moreel in de strikte zin zoals het hoort, namelijk juridisch vastgelegd in een contract. Een van de juridische leerstukken die wij allen met de paplepel ingegoten krijgen, luidt dat afspraken nagekomen dienen te worden. In dat universum leeft Van Slingelandt. En met hem vele Nederlanders. Klaver vond dat een ‘parallel universum’. In tijden van crisis en ontslagen de eigen top een salarisverhoging toekennen met juridische argumentatie vindt hij immoreel. In dat universum leeft Klaver. En met hem vele Nederlanders. Dat betekent dat de heren allebei gelijk hebben. Dat is wel vervelend als het gaat om een situatie waarin beide stellingnames elkaar uitsluiten. Ander voorbeeld van parallelle universums. Op de arbeidsmarktcampagne van Van Doorne, ‘Opa Adrie: “Juli vorig jaar heeft Sophie hier voor het laatst gegeten.” Pay-off: Maar dan werk je wel voor Van Doorne’ wordt op social media lustig geparodieerd. “Slapen kan ook als je dood bent. Maar dan werkte je wel voor Van Doorne.” O tempora o mores. Dit zijn de kennelijke mores van dit advocatenkantoor, al dan niet koket bedoeld, die mensen uit een ander universum niet met de firma delen.

Men kan het a-moreel goed doen en toch immoreel gevonden worden. De NAM bevindt zich in Groningen precies op deze paradox. Juristen doen er dus goed aan zich bij hun juridische leest te houden en sterker nog, daar trots op te zijn. Maar wie neemt de positie dan wel, in tijden van tanend moreel gezag. Een diffuus begrip met diffuse deelnemers solliciteert naar die positie: de publieke opinie. En wie dat onderschat krijgt maatschappelijke muiterij over zich heen. Voor publieke opinie geldt dat als voldoende mensen iets vinden, dit ‘iets’ vanzelf waar wordt. Ook, en soms juist, als juristen hiervan gruwen. Hebben die ‘voldoende mensen’ dan ook hun eigen boegbeeld, hun eigen (professionele) discipline, zoals politici die politieke legitimiteit vertegenwoordigen en juristen die juridische legitimatie behartigen? Sociale legitimiteit is per issue aan de beurt. Elke maatschappelijke kwestie kent zijn eigen boegbeelden, bekend of onbekend, zich roerend in beschutte eigen kring, op social media of in een talkshow. Bestuurders moeten die, (vaak niet-institutionele) meningsvormers opzoeken. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, en overleggen is dus niet per se aan de orde. Maar luisteren wel.

Eliane Schoonman duidt openbare meningen en meningsvorming, en adviseert over het realiseren van sociale legitimiteit. Als externe adviseur en onafhankelijke buitenstaander verbindt Astrid de Craen-van der Hulst communicatievraagstukken met de dynamiek van de organisatie en de rol van het individu: decommunicatiecraen

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven