Nederlandse juridische organisaties moeten investeren in kunstmatige intelligentie. Dat zegt hoogleraar Recht en Informatica Jaap van den Herik (Universiteit Leiden) naar aanleiding van de introductie van IBM’s nieuwe supercomputer CELIA, de opvolger van Watson.
“Spring als een hazewindhond op de wagen van het onderzoek naar kunstmatige intelligentie,” adviseert Van den Herik de grote juridische organisaties zoals het ministerie van Veiligheid en Justitie en de grotere advocatenkantoren en andere juridische dienstverleners. “Dat is van belang voor de toekomst van Nederland.”
“Als juristen meedoen, kunnen zij invloed uitoefenen op het ontwerp,” meent Van den Herik. “Dat kan zowel op gebruikersgebied als inhoudelijk. Bovendien krijgen juristen dan meer gevoel voor het redeneermechanisme, en kunnen zij de uiteindelijke systemen beter beoordelen.” Dat kan ertoe leiden dat er gebruikersvriendelijker producten worden ontwikkeld en dat juristen gesprekspartner blijven voor ontwikkelaars.
Topprestatie
Aan de ene kant kunnen juristen op verschillende manieren gebruikmaken van kunstmatige intelligentie: om informatie te verzamelen en te selecteren, maar ook om daarmee analyses te maken en – op de lange duur – adviezen te geven en vonnissen te schrijven. Dat laatste is nu nog niet zo ver, maar in november voorspelde Van den Herik dat het in 2030 wel mogelijk is.
Aan de andere kant moeten juristen nu hun rol te grijpen in de ontwikkeling van de technologie, want computers worden steeds geavanceerder, stelt Van den Herik. CELIA is fundamenteel beter dan Watson. “Watson was in 2011 een doorbraak. Wetenschappelijk was het een topprestatie van ingenieurs die alle mogelijke gegevens bij elkaar brachten en met de resultaten de wereld verbaasden.” Maar CELIA gaat een stap verder. “CELIA is onder meer gebaseerd op de techniek van deep learning. Deep learning steunt op het adequaat omgaan met big data, het goed gebruik maken van high performance computing.” Dat was in de tijd Watson niet aan de orde.
Ook worstelde Watson met de toepassing van embodiment. “Mensen kunnen kampen met effecten van gevoelens: ik heb honger, ik voel pijn. Dat heeft zijn weerslag op het denken, maar computers konden dat nog niet.” CELIA, een genetwerkte serie computerprogramma’s, lijkt op dat gebied van uitvallende functies ook een doorbraak te forceren. Als een computerprogramma uitvalt, kan CELIA improviseren en een ander programma activeren. “Watson is een cognitief systeem,” legt Van den Herik uit. “Watson weet heel veel. Maar CELIA betekent Cognitive Environment Laboratory Intelligent Assistent. CELIA kijkt dus ook naar de omgeving door andere heterogene, of real-time bronnen uit de eigen organisatie te koppelen.”
Openbare bronnen
Wat betekent dat? “CELIA beheerst niet alleen cognitieve intuïtieve kennis, maar ook kennis van de omgeving. CELIA houdt dus rekening met de invloed van de omgeving.” CELIA is daarom, anders dan Watson, toepasbaar voor platforms die omgevingsinformatie verzamelen. Bijvoorbeeld bij de beoordeling van het Persoonsgebonden Budget (PGB). CELIA heeft toegang tot openbare bronnen (omgevingsbronnen) van de aanvrager. “Dus het hele financiële plaatje: belastinggegevens, vermogen. De vraag is of we dat willen of niet. Daarvoor is discussie noodzakelijk en zullen juristen zich moeten verdiepen in kunstmatige intelligentie. Immers zonder kennis is meningsvorming onmogelijk.”
Een ander voorbeeld is dat CELIA voor de politie weersomstandigheden bij ongelukken kan registeren en analyseren, bijvoorbeeld dankzij een directe link met de openbare bronnen van het KNMI. “Door al die kennis te bundelen kun je beslissingen nemen,” meent Van den Herik. “De mogelijkheden zijn bijna oneindig. Verzekeraars kunnen CELIA gebruiken om claims te beoordelen. De sociale dienst kan zien of een bijstandstrekker een auto van twee ton heeft.”
Diepere laag
Ook juristen kunnen veel plezier hebben van kunstmatige intelligentie. “Je kunt een casus aan de computer geven, en die gaat daarmee redeneren. Dankzij de omgevingsintuïtie kan de computer oorzaken opsporen, bijvoorbeeld van letsel of een verkeersongeluk.” De software kan zoeken naar sites die inbreuk maken op auteursrecht, en vervolgens vertellen in welke landen er hoeveel kans is om daar tegen op te treden. Het programma kan ook dingen tegenkomen die nader onderzoek vragen.
Maar CELIA kan ook behulpzaam zijn bij het aanboren van een diepere laag. Het elektronisch patiëntendossier is hierbij een gevoelig voorbeeld. “Sommige gegevens, bijvoorbeeld leeftijd, zijn openbaar, maar dat betekent niet dat je de geboortedatum behoeft op te geven. Dit heet gelayerde primacy, je hakt de identiteit, en de gegevens die daarbij behoren, in stukjes. Niet iedereen hoeft alles te weten. Dus als de leeftijd gevraagd wordt, hoef je niet de geboortedatum te geven. Wanneer bloed gevraagd wordt, hoef je niet het verloop van de bloeddruk te geven over de laatste twee jaar. Als het goed is weet CELIA wie wat mag weten.”
Van den Herik besluit: “Natuurlijk is hier uiterste behoedzaamheid geboden en daarom moeten juristen zich verdiepen in kunstmatige intelligentie en daarbij de nadruk leggen op ontwerp, interactie en regelgeving.”
