Aan de procedure rond klachten over rechters kleven talrijke nadelen. Een belangrijk bezwaar is dat klachten over rechters worden afgehandeld door andere, hogere rechters, waardoor de schijn van partijdigheid kan ontstaan. Daarom moet die klachtenprocedure op de schop, vindt Rob van Gestel, hoogleraar theorie en methode van regulering aan de Universiteit van Tilburg.
Van Gestel schreef over de kwestie een artikel in het Nederlands Juristenblad (NJB), naar aanleiding van de klachten tegen Peter Wattel, advocaat-generaal bij de Hoge Raad en Fred Hammerstein, waarnemend advocaat-generaal bij de Hoge Raad.
Yukos Oil
Wattel had zich in een Vooraf in het NJB uitgelaten over het conflict tussen de Russische Federatie en het bedrijf Yukos Oil van Michael Chodorkovski. De A-G noemde de enorme belastingaanslagen ‘punitive taxatiion’. Fred Hammerstein trad op verzoek van Yulos Oil op als deskundige in een arbitrageconflict met Rusland. De Russen hebben bij de Rechtbank Den Haag vernietiging van de arbitrale vonnissen gevraagd. Hammerstein zou volgens de Russen misbruik hebben gemaakt van zijn rechterlijk prestige.
Lid van de Hoge Raad
De Hoge Raad veegde de klacht tegen Wattel van tafel omdat het persoonlijke karakter van zijn ‘Vooraf’ zowel voor het publiek als voor rechters duidelijk moet zijn. Maar Hammerstein kreeg wel een tik op de vingers. De Hoge Raad stelt, kortweg, dat Yukos de opinie van Hammerstein waarschijnlijk niet slechts heeft gezocht vanwege zijn deskundigheid maar ook vanwege zijn positie als lid van de Hoge Raad. “Hierdoor,” oordeelt de Hoge Raad, “kon bij de klaagster de indruk ontstaan dat die hoedanigheid van de partijdeskundige een rol zou kunnen spelen bij de rechter.”
Onder ogen zien
Hammerstein, meent de Hoge Raad, had de kans dat zijn lidmaatschap van de Hoge Raad die rol zou kunnen spelen, onder ogen moeten zien. “Hij had zich van het geven van een ongemotiveerde opinie moeten onthouden.”
De schijn tegen
Van Gestel zet kritische kanttekeningen bij deze klachtenprocedure. Klachten tegen raadsheren en A-G’s worden afgehandeld door de Hoge Raad. Een klacht over een staatsraad komt terecht bij de voorzitter van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. “Kern van de zaak is dat onze hoogste rechters al snel de schijn tegen zich hebben,” schrijft hij in het NJB. Als ze de rechter zijn collega’s matst denkt het publiek immers snel dat rechters elkaar de hand boven het hoofd houden. Pakt de rechter zijn collega daarentegen hard aan, dan zal de bestrafte rechter zich afvragen of hij strenger wordt bejegend dan anderen.
Weinig ervaring
Verder speelt volgens Van Gestel een rol dat rechters weinig ervaring hebben met klacht- en tuchtrecht. Ook dat de klachten achter gesloten deuren worden behandeld, werkt nadelig. De hoogleraar vindt dat de klachtenprocedure tegen het licht moet worden gehouden.
