Door preventief screenen worden jonge veroordeelden uitgesloten van allerlei maatschappelijke posities, zoals een baan, stage, opleiding of vrijwilligerswerk. Zij ervaren dit soms als een zwaardere ‘straf’ dan de straf zelf, zo blijkt uit het onderzoek ‘Invisible bars. The impact of having a criminal record on young adults’ position in the labour market’ door Elina van ‘t Zand-Kurtovic. Zij promoveert op 8 december aan de Universiteit Utrecht.
Verklaring Omtrent het Gedrag
Tegenwoordig worden bijna een miljoen mensen per jaar gescreend bij het aanvragen van een Verklaring Omtrent het Gedrag. Jongvolwassenen met een strafblad verkeren hierdoor in grote onzekerheid, zegt de promovenda. Door schaamte en angst voor afwijzing sluiten ze zichzelf bij voorbaat uit van arbeidsmarktkansen. Zij weten namelijk nooit van tevoren of zij voor een baan of opleiding in aanmerking komen. Zij krijgen weinig hulp van re-integratieprofessionals en zijn op zichzelf aangewezen.
Passief
Investeren in re-integratieprogramma’s is volgens Elina van ‘t Zand-Kurtovic zinloos als jongvolwassenen – als het puntje bij paaltje komt – niet daadwerkelijk kunnen re-integreren in de samenleving. “De partijen die een rol spelen in het re-integratieproces stellen zich vaak passief op: zij lijken gebrand op het vermijden van verantwoordelijkheid voor risico’s en schuiven die door naar andere partijen.”
Onbedoelde neveneffecten
De promovenda heeft de impact van neveneffecten van preventief screenen in kaart gebracht door 31 bestrafte jongvolwassenen een half jaar tot anderhalf jaar te volgen tijdens hun re-integratieproces. Daarnaast zijn professionals en ouders geïnterviewd.