Mr. van de week is Arlette Schijns. Ze is als onderzoeker verbonden aan de VU Amsterdam en treedt als advocaat van Beer advocaten op namens letselschadeslachtoffers. Onlangs concludeerde zij uit onderzoek in opdracht van het Fonds Slachtofferhulp dat slachtoffers en nabestaanden van ernstige misdrijven hun schade vergoed moeten kunnen krijgen via de aansprakelijkheidsverzekering van de dader.
Slachtoffers en nabestaanden van ernstig misdrijven staan nu vaak met lege handen. Een weeffout in ons juridisch systeem?
Het juridisch systeem heeft hiervoor wel een oplossing, maar die blijkt in de praktijk voor slachtoffers met ernstige letselschade niet te werken. Het slachtoffer kan in het strafproces tegen de dader vergoeding van zijn schade vorderen. Als deze claim door de strafrechter wordt toegewezen, dan vergoedt de Staat de schade van het slachtoffer, waarna de Staat dat geld weer terughaalt bij de dader. Deze regeling staat bekend als de voorschotregeling. Slachtoffers van ernstige gewelds- en zedenmisdrijven kunnen er in de praktijk echter vaak geen gebruik van maken. De beoordeling van hun complexe schade vergt deskundigenonderzoek. Strafrechters vinden vaak dat deze claims een onevenredige belasting opleveren van het strafgeding, en verklaren de vordering dan niet-ontvankelijk, waardoor het slachtoffer niet kan profiteren van de voorschotregeling. Uit onderzoek blijkt dat slachtoffers ook niet naar de civiele rechter gaan met hun schadeclaim. De groep slachtoffers die de schadevergoeding het meest nodig heeft, blijft daarvan verstoken.
Schade laten vergoeden door de aansprakelijkheidsverzekering van de dader. Klinkt logisch, dat gebeurt al in de Wet Aansprakelijkheid Motorrijtuigen (WAM). Waarom is dat nog niet geregeld in Nederland?
De Raad van State heeft al in 2006 de wetgever geadviseerd naar deze mogelijkheid te kijken. De wetgever heeft destijds de belangen van andere ‘stakeholders’ zoals verzekeraars, zwaar laten wegen bij de keuze om het advies van de Raad van State niet op te volgen. De tijden zijn sindsdien echter veranderd. Er liggen nu in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen kansen voor verzekeraars als de mogelijkheid van schadeverhaal op de aansprakelijkheidsverzekeraar van de dader ook buiten de WAM mogelijk wordt. Daarnaast is de aandacht voor slachtoffers van misdrijven nu veel actueler dan in 2006. Ook daardoor is de tijd nu rijper voor een wetswijziging dan in 2006.
En wie is nu aan zet?
De wetgever en de beleidsmakers. En ik zelf, want ik realiseer me dat nader wetenschappelijk onderzoek naar dit praktijkprobleem noodzakelijk blijft.
Heeft u in uw eigen praktijk meegemaakt dat een slachtoffer van een ernstig misdrijf niet of nauwelijks wordt gecompenseerd?
Ja. Monique verloor twee jaar geleden haar levensgezel door een bomexplosie op hun woonboot. De dader had zich vergist in de woonboot: hij had eigenlijk de woonboot van één van de buren willen treffen. Monique liep bij de explosie ook zelf ernstig letsel op, zij werd blind aan een oog. De strafrechter vond een groot deel van haar schade te complex en verklaarde haar vordering niet-ontvankelijk.
En hoe legt u dat uit aan het slachtoffer?
Dat valt niet uit te leggen. Het hoger beroep in de strafzaak tegen de dader van Monique loopt nog. Ik hoop tijdens de zitting in augustus de strafrechter ervan te overtuigen dat de schadeclaim van Monique in het strafproces inhoudelijk moet worden beoordeeld, omdat dat haar enige mogelijkheid op effectief schadeverhaal is.
Als u het voor het zeggen had dan?
Dan zou de mens, en de jurist in het bijzonder, meer gericht moeten zijn op vrede sluiten dan op oorlog voeren.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
De afronding van mijn onderzoek, en de maatschappelijke aandacht die het onderliggende probleem nu krijgt.
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
De Tweede Wereldoorlog. Dat opkomen voor de zwakkere en kwetsbare mens van levensbelang is. En daarnaast een aantal van mijn cliënten, die laten zien hoe ongelooflijk sterk en veerkrachtig een mens blijft, ook al zit hij in het diepste dal van zijn bestaan.
Wat is over u niet bekend, wat wel interessant is?
Dat ik naast mijn rechtenstudie een toneelopleiding heb gevolgd. Ik pluk nog dagelijks de vruchten van de vaardigheden die ik in die opleiding heb ontwikkeld. Eigenlijk zou toneelles een standaard onderdeel moeten zijn van de beroepsopleiding voor advocaten. Dat was in de Romeinse tijd heel gebruikelijk.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
Legal Intelligence. Onmisbaar.
Welk boek las u het laatst?
‘Kom hier dat ik u kus’, van Griet Op de Beeck. En ‘Tijd van je leven’ van Anselm Grün, een Benedictijnse monnik die de regels van Benedictus op een aansprekende manier naar de moderne tijd vertaalt.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Met Jeroen Willems, een acteur van een zeldzaam kaliber. Helaas is hij in 2012 overleden. Als hij nog één keer daar in die gevangeniscel “Jojo” zou kunnen zingen, of “Laat me niet alleen”, of om het even wat…
