Paradigmaverschuiving noodzakelijk om rechtsbijstand toegankelijk te houden

Commerciële advocaten, sociale advocaten en de overheid bevinden zich in een Mexican standoff. Wie onderneemt actie om gesubsidieerde rechtsbijstand toegankelijk te houden?

Dat de sociale advocatuur niet betaald krijgt voor het structurele overwerk staat buiten kijf. Dat de regering alsnog weigert om extra financiering vrij te maken, is ook gebleken. Commerciële advocaten kunnen hier –als relatieve buitenstaanders – een gewetensvolle handreiking doen door pro-deozaken op zich te nemen. Maar minder betaalde zaken betekent voor een sociale advocaat nóg minder inkomen, en is daardoor eerder een last dan een zegen. Om toch tot een duurzame oplossing te komen, zal een andere handreiking vanuit de commerciële advocatuur nodig zijn. Dat, en een paradigmaverschuiving.

Kan de commerciële advocatuur sociale pro-deozaken wel aan?
Sociale advocaten worden nog wel eens weggezet als slachtoffers van hun eigen idealen; in ruil voor het ‘werken voor de goede zaak’ kiezen ze de lage uurvergoeding, hoge werkdruk en de beperkte mogelijkheid om zich verder te specialiseren er automatisch bij. Vaak wordt daarbij de ‘kwaliteit’ van juridische dienstverlening ook nog ter discussie gesteld. Dat is niet alleen onjuist, het doet geen recht aan het vak. Door de vele uren die ze maken voor een MBO-vergoeding wordt het steeds lastiger om hun kennis op peil te houden, maar ze doen het wel.

Wekelijks zien we sociale advocaten langskomen voor bijscholing. Ze onderscheiden zich in het klaslokaal door hun scherpe observaties en bovengemiddelde begrip van alle lagen van de maatschappij. Dit type advocaten beschikt over het specialisme en de competenties om een hele specifieke cliëntengroep te bedienen. Taalbarrières, sociale problematiek en kennishiaten zijn in hun zaken eerder regel dan uitzondering. Het is dan ook maar de vraag of hun commerciële evenknieën deze zaken überhaupt pro-deo zouden kunnen overnemen. Het omgaan met taalbarrières, sociale problematiek en kennishiaten bij cliënten zijn zeer waardevolle competenties.

Deze ‘specialisatie’ is namelijk noodzakelijk om in dit soort zaken juridische ondersteuning ‘van hoge kwaliteit’ te kunnen bieden. Een herdefiniëring van het begrip ‘kwaliteit’ die verder gaat dan juridische expertise en competenties in de rechtszaal, die doorgaans als maatstaven worden gehanteerd.

Sociale advocatuur heeft geen vrijbrief voor innovatie en efficiëntie
handreiking die wél nodig is, betreft de bedrijfsvoering en efficiëntie van de sociale advocatuur. Zolang de overheid geen extra middelen beschikbaar stelt, blijft immers als enige oplossing over om efficiënter te gaan werken. Maar het blijkt voor de sociale advocaat lastig om het vakinhoudelijke werk te combineren met strategische keuzes, werkprocessen en een effectief verdienmodel.

Deze druk op de ‘bedrijfsvoering’ speelt voor elk kantoor. Voor de goede zaak of niet, sociale kantoren krijgen geen vrijbrief om innovatie en business development links te laten liggen. Het businessmodel dat enkele jaren geleden nog werkte, is inmiddels verouderd. Hier hebben commerciële kantoren kansen voor zichzelf weten te creëren, al dan niet onder druk van de veranderende vraag van cliënten, ontwikkelingen in online dienstverlening of door druk van concurrerende, juridische dienstverleners. De sociale advocatuur kan dus op zijn minst wat coaching gebruiken om door dit nieuwe speelveld te navigeren en hier handig gebruik van te maken.

Samen optrekken betekent quid pro quo
Deze handreiking van de commerciële advocatuur hoeft geen eenrichtingsverkeer te zijn. In de jaren die ik bij een rechtsbijstandsverzekeraar heb gewerkt, meldden advocaat-stagiairs van Zuidas-kantoren zich regelmatig om de benodigde ervaring in het sociaal recht op te doen. Simpelweg vanwege het gebrek aan dit soort zaken bij hun eigen kantoren. Het was niet alleen de materie, maar juist het oog voor de cliënten en de omgangsvormen waardoor zij als advocaat – misschien zelfs als mens- zichtbaar groeiden. Het zou mij niet verbazen als enkelen van hen nog wel eens terugdenken aan deze tijd. En hoe dit ze tot betere advocaten heeft gemaakt.

De oplossing voor het toegankelijk houden van de gesubsidieerde bijstand begint dan ook bij de oprechte erkenning dat beide sectoren elkaars kwaliteiten erkennen en verder kijken dan het eigen kantoor. Dat vergt wellicht enige wilskracht en open-mindedness, maar ik ben ervan overtuigd dat het resultaat voor beide partijen de moeite waard zal blijken.

Michiel van Berckel Smit
Directeur van OSR Juridische Opleidingen

Foto Michiel Berckel Smit: Paula Romein

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven