Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker is tevreden over de Wet prejudiciële vragen aan de Hoge Raad. Dat schrijft hij aan een brief aan de Tweede Kamer. Vijf jaar na de introductie van de wet is deze geëvalueerd. De verplichte bijstand door een (dure) cassatieadvocaat kan echter een drempel opwerpen voor de procedure.
De prejudiciële procedure geeft een rechtbank of het gerechtshof de mogelijkheid om op verzoek van een partij of ambtshalve de civiele kamer van de Hoge Raad een rechtsvraag te stellen. Het antwoord op deze vraag is nodig om te beslissen in ‘massazaken’ of ter beantwoording van een vraag die zich in talrijke andere zaken voordoet. De Wet prejudiciële vragen is in 2012 geïntroduceerd en na vijf jaar moeten de effecten en doeltreffendheid worden geëvalueerd.
In september 2016 bracht het Montaigne Centrum voor Rechtspleging en Conflictoplossing (Universiteit Utrecht) al een rapport hierover uit. Hieruit bleek dat de prejudiciële procedure in civiele zaken door de praktijk zeer nuttig en bruikbaar wordt geacht. Wel waren er enkele punten van zorg. Zo zouden in de toekomst mogelijk te veel vragen aan de Hoge Raad worden gesteld. Aangezien prejudiciële vragen met voorrang worden afgedaan, zou een te grote toestroom aan vragen een nadelig effect kunnen hebben op de reguliere cassatiezaken. Verder bleek dat tussen feitenrechters soms onderling enig overleg plaatsvond over eventueel te stellen prejudiciële vragen. Gepleit werd voor meer transparantie. Ook zou de openbaarmaking van uitspraken van rechtbanken en gerechtshoven waarin prejudiciële vragen aan de orde zijn moeten worden verbeterd. Tot slot werden de verplichte bijstand van een cassatieadvocaat en de bijbehorende kosten als een aandachtspunt genoemd. Sinds de afronding van het Montaigne-rapport zijn 24 prejudiciële vragen aan de Hoge Raad gesteld.
Omdat er al een tussenevaluatie lag, is de eindevaluatie verricht aan de hand van een expertbijeenkomst (27 november) met vertegenwoordigers van de bij de prejudiciële procedure betrokken organisaties, zoals de Hoge Raad, het parket bij de Hoge Raad, de advocatuur, de wetenschap en de feitenrechtspraak.
Uit deze bijeenkomst bleek dat de prejudiciële procedure nog steeds voldoet aan de gestelde doelen. De rechter stelt relevante vragen. De praktijk ervaart de procedure bij de Hoge Raad als snel en laagdrempelig. Het antwoord van de Hoge Raad wordt door de rechtspraktijk nuttig geacht en kan leiden tot snellere behandeling van meerdere zaken. Daarmee biedt de prejudiciële procedure meerwaarde ten opzichte van de reguliere cassatieprocedure.
Of er te veel prejudiciële vragen worden gesteld is niet goed te voorspellen. Op dit moment is de toestroom nog niet te groot. En van een onderlinge afstemming van vragen door feitenrechters is eigenlijk geen sprake. Wel is sinds de tussenevaluatie het nodige verbeterd op het gebied van publicatie van uitspraken. Zo heeft de Hoge Raad hiervoor een aparte website ingericht, waarop bijna alle uitspraken van de feitenrechter te vinden zijn waarin vragen zijn gesteld – al mogen die wat sneller op rechtspraak.nl worden gezet, vinden betrokkenen. De minister gaat na of dat op korte termijn kan worden gerealiseerd.
De minister vindt het verder ‘voorstelbaar’ dat voor bepaalde partijen de verplichte bijstand van een cassatieadvocaat, met inbegrip van de daarmee gemoeide kosten, een drempel vormt om zich te laten vertegenwoordigen bij de Hoge Raad. Maar omdat de cassatieadvocatuur ‘veel belangstelling’ heeft om op te treden in een prejudiciële procedure, kan deze bijstand wat laagdrempeliger wordt aangeboden, vermoedt de minister.
Opgeteld, schrijft Dekker, functioneert de prejudiciële procedure goed. Hij ziet geen aanleiding om de wet aan te passen.
