Ooit zat ik bij een juryproces, waar tientallen getuigen het verhaal rond een moord tot leven brachten. De verdachte had het laatste, berouwvolle, woord. De ouders van het vermoorde meisje hoorden het zwijgend aan. Sindsdien zeg ik graag dat justice not only must be done, but also must be seen to been done.
De nabestaanden van de MH17-slachtoffers hebben sinds kort een een fysiek monument. Nu gun ik ze ook een juridisch monument in de vorm van een strafzaak tegen de daders. Een VN-tribunaal is niet mogelijk, omdat Rusland dat dwarsboomt met zijn vetorecht. De vijf landen van het Joint Investigation Team lijken echter serieus van plan om een rechtszaak te beginnen in Nederland.
Tegen wie wordt die procedure gevoerd? Tegen ‘Delfin’, de Russische officier die volgens afgeluisterde telefoongesprekken de Boek-raketten naar de lanceerplaats stuurde? Zijn meerderen? Of zelfs een regeringsfunctionaris? Misschien maakt het weinig uit. Want als er al genoeg bewijs tegen concrete personen kan worden verzameld, is de kans klein dat die verdachten worden uitgeleverd. Moet de procedure dan maar worden gevoerd tegen een lege beklaagdenbank?
Medio februari las ik in de Volkskrant dat het Openbaar Ministerie alles uit de kast trekt om Nederlanders, die nu nog in het kalifaat vertoeven, bij verstek veroordeeld te krijgen. “Van alle 190 Nederlanders die volgens de inlichtingendienst AIVD in het strijdgebied zijn, worden strafdossiers aangelegd. Ook van vrouwen en kinderen vanaf negen jaar. Zelfs van strijders van wie de dood is gemeld op sociale media.” Bij verstek veroordelen? Jammer. Ik vond het bijvoorbeeld een verrijking dat de van terrorisme verdachte Jihad-spijtoptante Laura H. in mei haar verhaal deed op de zitting.
Het OM lijkt er niet altijd mee te zitten als een verdachte wegblijft. Zo wil het drugsbaron Johan van Laarhoven vervolgen wegens belastingfraude. Van L. zit een celstraf van twintig jaar uit in Thailand. Volgens de Volkskrant is hij mede door toedoen van het OM gestraft. Bij een nieuw proces in Nederland zal de voormalig uitbater van The Grass Company zich vanuit de cel in Thailand niet goed kunnen verdedigen, zegt zijn advocaat Sidney Smeets in die krant.
Als dat inderdaad zo is, zal de vervolging geen genade vinden in Straatsburg. Veroordelen bij verstek kan, mits de verdediging er niet onder lijdt. Wanneer een verdachte dat wil, moet die zijn zaak kunnen bijwonen, ook al zit hij vast voor een ander misdrijf, zei de Hoge Raad onlangs nog.
Een showproces zonder verdachten doet mij denken aan de berechting van meikevers in Lausanne in de vijftiende en zestiende eeuw. De beestjes werden bij verstek veroordeeld omdat zij complete oogsten hadden opgevreten. Logistiek gezien zou de aanwezigheid van de kevers bij hun berechting een flinke uitdaging zijn geweest. Maar de terroristen van de MH17-ramp zijn geen ongedierte en moeten gewoon komen opdraven bij het gerechtelijk theaterstuk dat tegen hen zal worden opgevoerd.
