Traditie! De musical Anatevka, dat is mijn eerste associatie. Beklemming en inflexibiliteit volgen daar snel op. Duidelijkheid en geborgenheid misschien ook wel, maar dat zijn niet mijn associaties maar die van anderen. Ik krijg de kriebels van het woord traditie, omdat ik de kriebels krijg van dingen moeten. Traditie legt een dwingende verplichting op, het smoort creativiteit en flexibiliteit.
De advocatuur staat bol van de tradities. De toga, de aanspreekvormen, de mores. Ook de manier van schrijven en het taalgebruik. Tijdens de Beroepsopleiding krijgen we zelfs les in schriftelijke vaardigheden. Doel van deze les is om te leren duidelijk doch juridisch correct te schrijven. So far so good. Maar oeioei, dan is daar opeens weer dat woord. Want als je een tekst schrijft, dat moet je volgens de instructies van de Beroepsopleiding 40% van je tijd besteden aan plannen, slechts 20% aan schrijven en de overige 40% aan het reviseren van de tekst. Ik schiet onmiddellijk in de weerstand. Want als ik kijk hoe ik bijvoorbeeld deze tekst heb aangepakt, kom ik tot het volgende (percentages achteraf ingevuld):
Plannen 4 minuten, 15% (o.a. thee zetten en opzoeken hoe je Anatevka schrijft)
Schrijven 17 minuten, 64% (gewoon beginnen, dan komen de woorden vanzelf)
Reviseren 5,5 minuten, 21% (voornamelijk besteed aan het uitrekenen van de percentages)
Nu is dit natuurlijk geen ingewikkelde tekst en al helemaal niet juridisch. Maar toch, zou dat zoveel anders moeten zijn? Is niet alleen wát je schrijft, maar ook hoe je schrijfproces verloopt ontzettend persoonlijk? Waarom zou dat altijd volgens hetzelfde stramien moeten? 40% plannen zal voor veel mensen goed werken, maar zou voor mij alle lol uit het schrijven halen en mijn – ook juridische – efficiency flink laten afnemem. (Deze laatste zin heb ik een paar keer opgeschreven en weer weggehaald, uiteindelijk toch besloten dat hij mag blijven. Deze tijd komt voor de helft bij ‘schrijven’ en voor de andere helft bij ‘reviseren’.)
Maar ach, als ik mijn eerste alinea’s nu weer teruglees (tijd tel ik op bij ‘reviseren’), dan ben ik misschien ook wel te rechtlijnig. Ik kijk graag naar Downton Abbey (check spelling? 20 seconden extra bij ‘plannen’). Juist de tradities maken dit tot een prachtige serie. Pa Crawley en mijn favoriet, de lieve butler Carson, proberen ondanks de veranderende tijdsgeest vast te houden aan de tradities die horen bij het adellijke Engelse leven aan het begin van de vorige eeuw. Het geeft duidelijkheid, die tradities, en duidelijkheid is fijn. Totdat het niet meer duidelijk is, dat dan weer wel.
Traditie! Zonder onze tradities zou ons bestaan even wankel zijn, als een speelman op het dak. Misschien, maar dat levert tenminste wel een spannend bestaan. (Deze zin heb ik als eerste geschreven. Korte twijfel, want deze zin is misschien niet voor iedereen herkenbaar uit het lied “Traditie” in Anatevka, maar zo mooi dat ik ‘m gewoon laat staan.)
