Dit is mijn laatste blog vanuit China. Het werk zit er nog niet op, maar ik ga niet meer zulke lange periodes, waarschijnlijk nog een aantal korte, en dat is toch anders dan het hier wonen.
Terugkijkend, wat waren onze belangrijkste waarnemingen.
Als je hier als buitenlander woont krijg je, anders dan via westerse media, weinig mee van wat er echt gebeurt in Tibet, het Noord Westen waar de Oigoeren wonen, of van andere gebeurtenissen als het congres van de vrede waar Bouterse sprak. Dat er een nieuwe wet is om kinderen te verplichten zo nu en dan hun ouders te bezoeken, hoorden we van onze kinderen die gelukkig zo wetsgetrouw zijn dat ze langs kwamen. Maar inderdaad, China heeft vele problemen die opgelost moeten worden. Vergrijzing, één kind gezinnen, en wat als het kind aan de andere kant van het land woont en weinig vakantiedagen heeft? Bejaardenhuizen heb ik hier ook niet gezien. Veel ouders wonen bij hun kind en passen op het kleinkind. Maar dat betreft vaak de ouders van de man. En hoe dat dan zit met ouders van vrouwen…? Op onze compound zijn het inderdaad grootouders die zich met hun kleinkind bezig houden. Bij onze buurvrouw, die net bevallen is, woont ook haar schoonmoeder in.
Verder: de afstanden zijn hier enorm. Alles is groot: gebouwen, poorten, afstanden, wegen, stations, vliegvelden, auto’s. Nu ja bijna alles: er zijn ook kleine elektrische brommertjes en vouwfietsen, en kleine winkeltjes. En de meeste Chinezen zijn niet groot natuurlijk. Tich rijden hier erg veel verlengde versies van VW’s en BMW’s!
Er zijn, ondanks die grote afstanden en enorme omvang, heel, heel, heel veel mensen. Het is alsof je constant en overal in een drukke winkelstraat loopt waar ook nog eens auto’s en fietsers en andere karretjes door heen zigzaggen, toeteren en alle kanten oprijden. Druk, druk, druk, druk. Natuurlijk zijn er ook rustige gebieden, maar toch overheerst de indruk van volte en beweeglijke en georganiseerde chaos. We zijn buiten Beijing in de bergen ook op hele rustige stukken geweest, waar je niemand tegenkomt, behalve op de weg er naar toe natuurlijk….
Ondanks de drukte zitten er toch ook erg veel hurkende Chinezen langs de weg, op de stoeprand, of op een krukje of op de hurken, of in hun auto of op hun fiets of fietstaxi. Uit te rusten, niets te doen, te wachten, kaart te spelen, te slapen…
Die heel veel mensen zorgen wel voor veel service, niet alleen in de Taxpayer service hall, maar ook in winkels, op reis, als fietsenmakers, straatvegers, traffic warden, taxi’s, werklui die storingen verhelpen, in de bouw, mensen die afval verzamelen, eten koken op straat, groente en fruit verkopen etc etc etc. De straatvegers maakten op mij erg veel indruk. Op een van mijn laatste dagen zag ik een veegauto ( ja, ook die rijden er erg veel en vegen de straten wel elke dag) die uitgerust was aan de zijkant met grote borstels en sproeiers. Die borstels werden om de vele hekjes, die hier midden op de weg en langs de weg zoveel staan, gevouwen en borstelden en sproeiden die hekjes schoon!
De vele mensen recyclen alles, dat wil zeggen je ziet mensen met enorme stapels plastic, oud papier en karton en metalen achter op hun fietsbakken. Opgevist, opgehaald, verzameld. Als ik plastic waterflessen in de speciale recycle container wil gooien staat er altijd iemand klaar om ze van mij af te nemen. Ook bij bouwplaatsen krioelen allerlei verzamelaars van bouwafval en bouwoverblijfselen…
Controle is ook aanwezig, met heel veel camera’s en systemen van toezicht en overzicht met mensen zoals op onze compound met rode of groene banden om de arm. Er zijn geavanceerde systemen, onder andere in Lhasa (Tibet) en rond het Tiennamen plein, waar camera’s en toezichthouders en blokhoofden etc etc alles goed in de gaten houden en pro-actief kunnen ingrijpen als er iets onwelgevalligs gebeurt of vooral dreigt te gebeuren.
Verwant daaraan is het ontbreken van een open discussie over bepaalde kwesties. Het meest duidelijk liep ik er tegen aan toen ik iets wilde doen met een discussie die in academische tijdschriften genuanceerd speelt, over constitutional governance. Dat is dus taboe en helemaal voor een buitenlander op een project als het mijne. Ook werd ik ermee geconfronteerd toen ik op onze website en in onze newsletter wilde publiceren dat de EU onze subsidie had verlengd. Nee, niet doen, want dan zou het ministerie van onderwijs, die ook nog een besluit over verlenging moet nemen, zich onder druk gezet voelen en o wee, o wee dat zou heel slecht zijn. Waarom die dan zo traag waren en of het dan niet redelijk was dat wij gewoon melding maken van een overigens wel publiek feit, blijft onhelder. Er is nu eenmaal, zo leg ik het uit, een enorme ‘ angst’ voor hiërarchie en bureaucratie. Ik heb ook wel eens gevraagd naar de criteria en regels voor besluiten en beroepsmogelijkheden. Als die allemaal al bestaan is het niet fijn om je er op te beroepen of er gebruik van te maken. Dat is wel storend, maar zoals Cruijff al zei, net als Confucius trouwens, een nadeel heeft ook een voordeel. Namelijk dat het hebben van vrienden in de hiërarchie helpt en gunstig is, het betekent wel, voor wat hoort wat….
Is er corruptie? Ja, al heet dat hier soms wel zo en soms ook niet zo. Als je iets doet voor een relatie, studievriend, minister, of wie dan ook, heet dat een service. Daarvan hebben wij ongetwijfeld ook geprofiteerd, doordat we zo onze toestemmingen kregen. Alleen, vind ik dat we die ook behoorden te krijgen, en dus zou ik al dat soort zaken niet als een service beschouwen. De noodzaak voor een tegenprestatie bleek toen we een call voor onderzoeksprojecten uitschreven. Enkele relaties dienden projecten in die niet aan de criteria voldeden. Mij werd aangegeven dat we er niet onderuit konden. Dat konden we gelukkig wel, want sommígen snappen wel dat er anders een hellend vlak is van minder kwaliteit en van diensten. Ons grote voordeel is dat ik een Europeaan ben en dat onze uitgaven door de molen van de EU gaan. Dus dat betekende dat ik strak langs de regels kon opereren….. Dat gebeurt elders in academia dus niet, met de kwaliteitsproblemen van dien….
Bureaucratie, onhelder wie wanneer welk besluit neemt en waarom, eindeloos vergaderen en praten en contacten hebben en onderhouden, zijn daar zo al kenmerken van. Maar ja, soms gaan dingen verrassend snel en zeer, zeer efficiënt. In organiseren van events en festivals en congressen zijn ze hier meesters en meesteressen. Als relatiegeschenk wilden we stropdassen en shawls. Gezegd wat we wilden, kregen we binnen een dag enkele ontwerpen, en met nog wat aanpassingen waren ze binnen een paar dagen klaar. Van echte zijde. Voor een beetje extra geld kon er zelfs de naam van een heus beroemd merk dat ik geheim zal houden achter op staan. Daarvan hebben we maar afgezien.
Wennen was ook dat je niet altijd weet wat ja betekent. Betekent ja ja, of nee, of nog niet, of nooit. Afin, daar kom je achter door wat doorvragen, niet meteen, maar de dag later en de zaak nog eens aan de orde stellen. Geduld dus…. Lastig en zonde van de tijd.
Ondanks de één kind politiek zijn er op de compound waar wij wonen veel kinderen. Overdag met oma en opa en ‘s avonds met pa en ma. Die kinderen spelen altijd onder toezicht van (groot)ouders. Ze worden geduwd op het fietsje, aan de hand gehouden, gedragen, frisse lucht toegewapperd, maar nooit zag ik kinderen samen of zelf spelen. Dat wordt nog wat later, als ze groot zijn en hun hele jeugd begeleid, geduwd, verzorgd zijn.
Familiebanden en –loyaliteiten zijn sterk. Dat geldt ook voor andere ‘groepen’ en gemeenschappen. Kort geleden werd één van onze studenten ernstig ziek. Acute opnamen en behandeling waren nodig. De universiteit zorgt voor een verzekering van zo’n 70% van ziektekosten van staf en studenten. Maar het resterende deel, en dat geldt voor velen ook buiten de universiteiten, is voor de zieke zelf. Ook bij kostbare behandelingen. Dan valt men dus terug op de familie en de gemeenschap. Bij onze studente hielden de CESL studenten onderling een inzameling en brachten zo’n beetje de ontbrekende 30% op. Een grote investering voor een kleine groep studenten.
Echt storend van het wonen hier vond ik de enorme luchtverontreiniging. Dat je buiten soms door een dikke mist loopt, die gelig aandoet, vies voelt, en branderig in de keel is, is niet fijn. En al kwam dat maar 10% van de tijd voor, een verdere 80% was het nog zo vies dat je het net niet meteen voelde, maar de Europese maatstaven ruimschoots werden overschreden. Ja, en soms was het schoon… Een dag of drie, vier echt heel schoon met strak blauwe lucht en meters op Europese standen, en dan nog dagen dat het bijna schoon was. Tezamen ook zo’n 10%.
En ook voedselveiligheid is een issue. Niet weten of de vis misschien te veel kwik bevat, of zware metalen. En idem de groente, want veel landjes liggen midden in de stad, of naast de stad maar ook onder de luchtverontreiniging….
Ja, en dan het verkeer. Ik heb het overleefd, op mijn fiets. Het was een avontuur.
We stappen nu op het vliegtuig. Ik dank jullie voor jullie belangstelling en reacties. Misschien komt er nog een incidenteel vervolg. In ieder geval komt er een boekje, met daarin de bewerkte blogs, en met zo’n dertigtal tekeningen van Hetty. De blogs kennen jullie dan al, maar de tekeningen nog niet en die zijn werkelijk heel mooi. Erg de moeite waard dus. Ik neem de vrijheid jullie te mailen als het boekje, dankzij de onvolprezen Wirt Soetenhorst bij zijn illustere bedrijf Boom uitgevers, zal zijn verschenen. Veel dank voor het lezen en vooral tot gauw in persoon!
