Wie, zoals Joris Demmink, ten onrechte tien jaar lang vals wordt beschuldigd van verkrachting, maakt grote kans in de Nederlandse rechtstaat met lege handen te staan. Ook al kent het recht drie verdedigingsmechanismes tegen smaad, toch is de positie van de beschuldigde zwak.
Die conclusie kan getrokken worden uit gesprekken met Geert Corstens (oud-president van de Hoge Raad) en Bas LePoole (media-advocaat bij LePooleBekema). Meer bescherming inbouwen tegen reputatieschade? “Nee, want dan doe je de vrijheid van meningsuiting geweld aan,” meent Corstens.
Joris Demmink, de voormalig secretaris-generaal van het departement van Veiligheid en Justitie, werd door twee Turkse jongens beschuldigd van verkrachting in 1995, 1996 en 1997. Veel media besteedden aandacht aan de zaak en beriepen zich onder meer op uitlatingen van de Amsterdamse advocate Adèle van der Plas die optrad namens de klagers.
Vorige week bepaalde het gerechtshof in Arnhem dat het Openbaar Ministerie Demmink niet hoeft te vervolgen omdat hij in de bewuste jaren onmogelijk in Turkije kan zijn geweest. Dat bleek na uitgebreid onderzoek van Demminks handel en wandel in die jaren. Het OM bestudeerde onder meer Demminks agenda, pinbetalingen en concertkaartjes en sprak met getuigen.
Strafbaar
“Dergelijke reputatieschade kan in principe iedereen overkomen,” denkt Geert Corstens. “Maar er zijn wel beschermingsmechanismes. Opzettelijk valse aangifte doen is namelijk strafbaar, maar dan moet je wel kunnen bewijzen dat er opzet is op de valsheid, en dat is vaak moeilijk.”
In de tweede plaats kan journalistiek vakmanschap ook veel onheil voorkomen, als de journalist zijn eigen ethische richtlijnen volgt tenminste. “Een goede journalist checkt altijd zijn bron. Ook die norm beschermt ons.” Of dat in dit geval is gebeurd, wil Corstens in het midden laten: “De journalisten geven weer wat de advocate heeft gedaan. En dat die advocate die beschuldiging heeft gedaan, staat als een paal boven water.”
De beschuldigde kan ook naar de civiele rechter stappen om een verbod te vragen op smadelijke uitlatingen. “Het nadeel is dan wel is dat de zaak opnieuw in de publiciteit komt,” aldus Corstens. “Ik denk dat advocaten daarom vaak adviseren om dat maar achterwege te laten. Bij een kort geding wordt de beschuldiging immers herhaald.”
Verder is er weinig tegen te doen tegen aantasting van de goede naam, meent Corstens. Meer bescherming tegen reputatieschade hoeft voor hem niet: “Dit is de prijs die we betalen voor de vrijheid van meningsuiting.”
Onjuiste uitlatingen
Media-advocaat Bas LePoole wijst net als Corstens op de strafrechtelijke en civielrechtelijke beschermingswallen tegen reputatieschade. Over die laatste mogelijkheid zegt hij: “Ik ben vaak betrokken geweest bij zaken waar individuen onjuiste uitlatingen hebben gedaan over een ander, en die zijn daarvoor aansprakelijk gehouden.”
Of het medium dat die beschuldigingen publiceert ook aansprakelijk is, hangt af van allerlei omstandigheden, vervolgt Le Poole. Hoe geloofwaardig is de beschuldiging?, welke autoriteit heeft de bron?, is er sprake van rancune?, wat zijn er voor mogelijkheden om de beschuldiging te checken?, is er wederhoor toegepast?, etc.
Over de concrete zaak-Demmink wil Le Poole zich niet uitlaten omdat hij niet het gehele dossier kent. Op de vraag of burgers voldoende beschermd zijn tegen reputatieschade, antwoordt hij: “Er bestaan voldoende mogelijkheden om schadevergoeding toegewezen te krijgen. Maar ook als je een rechtszaak over reputatieschade wint, dan dekt de proceskostenveroordeling niet de daadwerkelijk gemaakte kosten. Of dat rechtvaardig is? Dan kom je op de bredere discussie of het systeem van de proceskostenveroordeling rechtvaardig genoeg is.”
