Nederlandse advocaten en notarissen zijn niet bepaald blij met het zogeheten UBO-register, dat naar verwachting op 10 januari 2020 wordt ingesteld. Op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) moeten ze hun cliënten al goed checken, en binnenkort ook via het UBO-register. Ze hebben volop argumenten waarom dit voor hen problematisch is.
Het leidt tot extra bureaucratische rompslomp. Er bestaat nog te veel onduidelijkheid over het UBO-register. Het is fraudegevoelig. Het leidt tot extra kosten. Er zijn privacyproblemen. We worden een verlengstuk van de overheid. En ‘we waren al niet blij met de Wwft’, dus nu ook niet met dit register.
Zo maar enkele reacties van Nederlandse advocaten en notarissen over het register waarin ultimate beneficial owners (UBO’s) moeten worden opgenomen. Een UBO is een natuurlijke persoon die de uiteindelijke eigenaar is van of zeggenschap heeft over een juridische entiteit. Bij vennootschappen gaat het – kort gezegd – om aandeelhouders met meer dan 25 procent van de aandelen of de stemrechten, of om de feitelijke zeggenschap. De Kamer van Koophandel moet het register gaan bijhouden.
Zo’n register moeten de EU-lidstaten instellen op grond van de vierde anti-witwasrichtlijn. Daarin worden de ‘uiteindelijk begunstigden’ van juridische entiteiten als vennootschappen, stichtingen en trusts vastgelegd. Zo wordt duidelijk wie een economisch belang heeft en wie aan de touwtjes trekt. Het register zal vaak worden geraadpleegd door advocaten, notarissen en accountants, die als poortwachter van de Wwft fungeren.
Fake-UBO
“Een tentoonstelling van eigenaren”, zo noemt advocaat Michiel van Eersel (Viotta Advocaten, Amsterdam) het register. “Het zal leiden tot extra bureaucratische rompslomp.” Hij begrijpt wel dat, willen we witwassen tegengaan, zo’n soort register erbij hoort, maar hij denkt niet dat dit doel met dít register wordt gehaald.
“Poortwachters zoals advocaten kunnen de rotte appels eruit halen, dat moeten we zelfs. Maar mensen die écht de boel flessen vind je niet in het register. Gaan zij zich registeren, zoals verplicht is? Nee. Een UBO die om welke reden niet in het register wil, kan een stroman vragen. Hier heb je wat geld, ga jij er maar in staan. Dan staat er een fake-UBO in.” Daarom denkt Van Eersel dat het doel (voorkomen van witwassen) niet wordt bereikt.
Verlengstuk
De kwaliteit van het register moet worden opgebouwd door de poortwachters – zij moeten het register mede aanvullen. “Onze cliënten moeten zich bij ons al identificeren”, zegt Van Eersel. “Ook de UBO’s daarvan, zoals vennoten van een besloten of naamloze vennootschap. Wij raadplegen uiteenlopende documenten en bronnen om vast te stellen wie als UBO kwalificeert – nu nog zonder UBO-register en dat gaat doorgaans prima. Na januari 2020 zouden we kunnen constateren dat iemand wel UBO is maar niet in het UBO-register staat. Dat moeten wij dan melden bij de Kamer van Koophandel. Zo worden we weer meer een verlengstuk van de overheid: we helpen mee met de opsporing van rotte appels en we moeten ervoor zorgen dat een overheidsregister deugt. Dat is niet onze primaire taak.”
Daarbij vindt Van Eersel het onduidelijk wanneer de UBO-check precies moet worden uitgevoerd. Dit hoeft namelijk niet als de werkzaamheden niet onder de Wwft vallen of als een uitzondering van toepassing is. Dat laatste is kort gezegd het geval bij vertegenwoordiging en verdediging in rechte en advisering voor, tijdens en na een rechtsgeding. “Hierdoor bestaat een groot grijs gebied.”
Privacy
De term ‘tentoonstelling’ gebruikt Van Eersel niet cynisch. “UBO’s staan met naam en toenaam in een openbaar register. Iedereen kan zien wie van welke vennootschap eigenaar is en voor hoeveel procent. Dus ook: hoe vermogend iemand is. Weegt deze transparantie wel op tegen het hogere doel, het voorkomen van witwassen?”
Want daarmee is de privacy van de UBO’s in het geding. Zij kunnen bezwaar maken tegen de zichtbaarheid van hun gegevens voor het grote publiek als ze daarmee ‘gevaar’ lopen. “Maar hoe toon je aan dat mogelijk een inbraak gaat plaatsvinden in je huis omdat criminelen kunnen zien dat je er warmpjes bij zit? Als de Kamer van Koophandel dergelijk bezwaar honoreert zal dat bovendien een aanzuigende werking hebben want dan wil iedereen wel dat de zichtbaarheid verdwijnt. Wat heb je dan nog aan een openbaar register?”
Vraagtekens
Ook advocaat Daniëlle den Hartog (CKH Advocaten, Alkmaar en Amsterdam) wijst op de risico’s die UBO’s in zo’n register kunnen treffen: identiteitsfraude, chantage, kidnapping en andere strafbare feiten.
Toegegeven, het idee klinkt natuurlijk goed. Maar bij de uitvoering heeft ze grote twijfels. “De Kamer van Koophandel is verantwoordelijk voor het bijhouden van het UBO-register. Maar hoe ver reikt die verantwoordelijkheid? Hoe gaat de KvK handhaven dat UBO’s correcte informatie aanleveren en dat alle UBO’s dat doen? Hoe gaat de KvK onderzoek doen naar de juistheid van de gegevens? Hebben ze wel de financiële middelen om dat te doen, en de kennis en kunde? Ik zet er grote vraagtekens bij of de KvK wel de geschikte partij is om dat alles te doen.” Kortom: “Het register komt te vroeg, te veel is onduidelijk.”
Geheimhoudingsplicht
Ook Den Hartog vindt het probleem dat incorrecte identiteitsgegevens worden doorgeschoven naar Wwft-instellingen, zoals advocaten, notarissen en accountants. “Als een cliënt hier komt, zal ik het UBO-register moeten raadplegen. Ik verwacht in mijn praktijk dat ik dat dagelijks minstens één keer moet doen. Dat is niet gratis en onduidelijk is wie die kosten gaat dragen. Als de gegevens in het register niet kloppen, ben ik als advocaat verplicht deze aan te vullen. Doe ik dat niet, dan bega ik een economisch delict. Dat botst ook nog eens met mijn geheimhoudingsplicht: sommige informatie over mijn cliënt mág ik niet eens delen.”
Als advocaat voelt Den Hartog zich op kosten gejaagd, terwijl veel nog niet duidelijk is. “Beoordeelt een notaris de correctheid van de registratie van een UBO hetzelfde als een advocaat? Pas als dat is opgelost wordt het een stukje werkbaarder.”
Extra kosten
Notarissen voeren nu al een UBO-check uit, zegt Carin Jegen, notaris bij Seydlitz Notarissen (Breda en Roosendaal). “Dat moeten we altijd als een cliënt komt waarbij een BV is betrokken. We controleren de eigen verklaring van de UBO, we kijken in het aandeelhoudersregister en we bestuderen de organisatiestructuur.” In de toekomst zullen notarissen beginnen met het UBO-register te raadplegen, en daarna deze andere bronnen, zegt Jegen.
Zij valt ook over de eis dat ook notarissen onvolledigheden in het UBO-register moeten aanvullen. “Anders kunnen we aansprakelijk worden gesteld. Wij zien het UBO-register vooral als extra werk, én extra kosten. We moeten al kosten maken om die andere bronnen te raadplegen en nu komt het UBO-register daar nog bij.”
Fraudegevoelig
Notarissen zijn niet blij met UBO-register maar ze waren al niet blij met de Wwft, zegt Jegen. “‘Vroeger’ voerde het Ministerie van Justitie en Veiligheid die check naar UBO’s uit en kon een BV pas worden opgericht als er een verklaring van geen bezwaar was. Ambtenaren konden in alle bestanden. Nu zijn wij de poortwachter maar wij kunnen niet overal in – zoals in strafregisters –, en áls we ergens in kunnen moeten we betalen. Ik zelf verwacht dat ik in de toekomst dagelijks meerdere keren het UBO-register zal moeten raadplegen, dus tel uit de kosten.”
Ook Jegens beroepsorganisatie, de KNB, liet weten ‘niet enthousiast’ te zijn over de komst van het UBO-register. “Het is fraudegevoelig en de handhaving is beperkt effectief. Ook de gedeeltelijke openbaarheid stuit op bezwaren.” De KNB pleit voor het instellen van een centraal aandeelhoudersregister waarin betrouwbare authentieke gegevens van aandeelhouders worden opgenomen.
