Nu bestuursrechters niet altijd in staat zijn medische rapporten te beoordelen, kan worden getwijfeld of beroepszaken over afwijzende besluiten van het UWV over een Ziektewet, WIA- of Wajong-uitkering wel een ‘eerlijk’ proces opleveren. Dat stelt onderzoeker Jim Faas in zijn proefschrift.
Rechters moeten in beroepszaken over arbeidsongeschiktheid met grote regelmaat medische rapporten beoordelen. In zijn proefschrift Bruggen bouwen over de kenniskloof (waarop hij 5 september aan de Vrije Universiteit hoopt te promoveren) vraagt Jim Faas zich of zij daar wel toe in staat zijn. Hij deed onderzoek naar de inzet van medisch deskundigen in arbeidsongeschiktsheidsgeschillen door de bestuursrechter.
Als rechters zelf niet uit een zaak komen, kunnen ze een medisch deskundige inschakelen. Diens inbreng is doorslaggevend voor de uitkomst van de beroepszaak. Dit proces moet daarom zorgvuldig en inzichtelijk verlopen en dat kan alleen als rechters rapporten van medisch deskundige op waarde kunnen schatten. Burgers klagen daar veel over en vinden het lastig een antwoord te vinden op afwijzende besluiten van het UWV over een Ziektewet, WIA- of Wajong-uitkering. Faas vraagt zich af of er wel sprake is van een eerlijk proces – ‘fair trial’ – conform het Europees Verdrag ter Bescherming van de Rechten van de Mens.
In zijn onderzoek ontrafelde Faas alle verschillende stappen die de bestuursrechter in dit proces doorloopt: hoe deze naar medische rapporten kijkt, welke inbreng hij verwacht van de burger en van het UWV, maar ook wanneer de rechter aan het twijfelen slaat, of en wanneer hij er aan toekomt zelf een deskundige in te schakelen, en wie dat dan precies moet zijn.
Voor dit onderzoek bekeek Faas procesdossiers, interviewde hij 25 rechters en analyseerde jurisprudentie. Hij ontdekte dat in dit proces zich heel wat situaties of beslismomenten voordoen, waardoor de kwaliteit van de rechtsgang en het uiteindelijke gerechtelijk oordeel substantieel negatief kunnen worden beïnvloed. Zowel de uitvoering van het proces als de inrichting is daaraan debet. Het ontbreekt daarnaast fors aan transparantie over de bekwaamheden van alle in dit proces betrokken medisch deskundigen.
Van het aantal medisch deskundigen dat wordt ingeschakeld bestaan vooral schattingen. De laatste schatting voor de rechtbanken is van 2005 en kwam uit op ruim zeshonderd. De Centrale Raad van Beroep zou jaarlijks ongeveer honderd medisch deskundigen inschakelen, schrijft Faas in zijn proefschrift, maar beide schattingen acht hij te hoog. Het aantal ingeschakelde medisch deskundigen ligt bij de rechtbanken sinds 2001 tussen drie- en vijfhonderd, ongeveer in vijf procent van de gevallen. Sinds 2008 kent de Centrale Raad van Beroep een duidelijke stijging in het absolute aantal naar 115 in 2010.
Faas stelde 25 knelpunten op, die hij van aanbevelingen voorziet. Zo moet de rechter zich meer bewust zijn van het feit dat hij niet weet wat hij niet weet, meer oog hebben voor de zwakke rechtspositie van de burger en zich tijdens het proces veel directer en vaker laten informeren door een medicus. Ook is het de hoogste tijd dat medisch deskundigen zich helder en transparant aan de buitenwereld presenteren door bijvoorbeeld een traceerbaar ‘position paper’ of ‘disclosure statement.’
