Burgers straffen ongeveer even zwaar als rechters als zij beschikken over precies dezelfde informatie als rechters en wanneer zij – net als rechters – in onderling overleg tot een gemeenschappelijk oordeel moeten komen. Wel gaan burgers in de argumentatie van hun oordeel vaker dan rechters uit van twijfelachtige argumenten.
Dit zijn de belangrijkste conclusies van een onderzoek dat emeritus hoogleraar prof. Dr Willem Wagenaar deed in opdracht van de Raad voor de rechtspraak. Burgerpanels bogen zich daarin over dezelfde strafzaken als rechters. Zij werden daarbij, net als de rechters, in alle punten van hun oordeelsvorming gevolgd.
Uit beschikbaar onderzoek onder de Nederlandse bevolking blijkt bij herhaling dat burgers van mening zijn dat rechters te licht straffen. Als zij zelf op de stoel van de rechter plaatsnemen, zouden ze naar eigen zeggen ook strenger straffen. Of dat ook werkelijk het geval is, was tot nu toe nog nooit onderzocht. Wagenaar heeft dit in samenwerking met de rechtbank Utrecht nu wel gedaan.
Uit het onderzoek blijkt dat leken in vergelijking met rechters niet minder argumenten gebruiken of op een eenvoudiger manier argumenteren. Wel baseren ze vaker dan rechters hun oordeel op vooronderstellingen en aannames die geen feitelijke basis hebben; in de terminologie van Wagenaar ‘onzekere ankers’.
Het onderzoek is verricht in het licht van de discussie die de laatste jaren wordt gevoerd over de wenselijkheid van lekenrechtspraak. Twee jaar geleden bracht de Tilburgse hoogleraar Theo de Roos een advies uit aan de toenmalIge minister Donner van Justitie waarin stond dat er onvoldoende gronden waren om tot lekenrechtspraak over te gaan.
