Tijdens één van mijn cursussen kwamen twee cursisten bij mij klagen over de frisdrankautomaat en bakjes met snoep in de ruimte waar wij net pauze hadden gehouden. Daardoor waren zij in de verleiding gebracht en hadden ze nu last van hun suikerspiegel en konden ze zich niet goed meer concentreren. Ik moest die automaat maar afsluiten en voortaan voor gezond snoep zorgen, luidde de kritiek.
Wat is er toch aan de hand? Het lijkt wel alsof we nergens meer tegen kunnen en vaak ontevreden zijn, ook al zijn we slim, succesvol, hebben we geen k*jeugd gehad en hoeven we ons financieel geen al te grote zorgen te maken. Door die ontevredenheid storten we ons in een slechte levensstijl, worden we ziek of maken er Sodom en Gomorra van. Kortom, we blazen onszelf op, iets wat tegenwoordig het ‘psycho-terrorisme van deze tijd’, wordt genoemd. We kunnen de vinger wel wijzen naar de prestatiemaatschappij, de werkdruk en de de constante stroom van info en prikkels waaraan we bloot staan, maar daarmee plaatsen we de oorzaak wel voor een deel buiten onszelf. Is het ons allemaal niet te gemakkelijk gemaakt waardoor we watjes zijn geworden, die het al teveel van het goede vinden om in de regen naar het station te fietsen? Daarover wil ik het hebben in deze bijdrage.
Wat doet al dat gemak met ons?
Vroeger stond je uren in de rij bij een reisbureau om een reis te plannen en liep je de hele middag in de stad voor nieuwe kleding, terwijl je dat nu met een paar muisklikken hebt geregeld. Het gemak dient de mens. ‘’Het zijn allemaal kenmerken van deze tijd’’, zegt psycholoog Jeffrey Wijnberg, auteur van het boek: ‘Dit is niet het leven dat ik heb besteld’. Volgens Wijnberg worden we zo op onze wenken bediend, dat we volledig op tilt slaan als het anders loopt. Wijnberg: ‘’Het gevolg daarvan is dat we steeds minder goed omgaan met tegenslagen en afstevenen op een klaagcultuur, waarin we alleen maar kunnen mopperen over alles wat niet goed gaat.‘’
We gaan het normaal vinden dat alles goed voor ons is geregeld. Door de schijnbare maakbaarheid van het leven worden we lui en stellen we steeds hogere eisen, waardoor ongeduld en ontevredenheid al snel op de loer liggen. Bij wijze van spreken kunnen we al niet omgaan met een internetstoring van een uur bij Ziggo, omdat we geconditioneerd worden om te denken dat alles haalbaar, maakbaar en op bestelling te verkrijgen is. We draaien pas lekker als een situatie voldoet aan een waslijst van externe condities. Zoals Marco van Basten zegt: ‘’We zijn allemaal ‘mooi-weer-voetballers’, een paar veranderingen en we zijn de weg al kwijt’’.
Door dat comfortabele leventje als mooi-weer-professional zouden we onze zelfbeheersing en discipline verliezen, zo blijkt althans uit de vakliteratuur op dit gebied. Daardoor gaan we ongezond en richtingloos leven, met als gevolg dat we geestelijk en lichamelijk kwetsbaar worden. ‘’Niet de samenleving is de patiënt, u bent dat’’, zo luidt de uitspraak van de bekende Canadese psycholoog Jordan Petersson, auteur van ‘12 regels voor het leven’. David Goggens, ex Navy Seal en auteur van het boek ‘Can’t hurt me’, stelt dat wij op veertig procent van ons kunnen leven en dus onszelf niet voldoende uitdagen. ‘’To me, a forty-hour work week is a 40 percent effort’’, aldus Goggens.
In mijn coachingspraktijk signaleer ik twee dingen. In de eerste plaats: ‘comfort hebben’ en ‘gelukkig zijn’ worden nogal eens door elkaar gehaald en dit doet geen goed. Het nastreven van steeds meer comfort maakt ongelukkiger. Dat komt ook omdat je je leven gaat vergelijken met anderen. Posts van Facebookvrienden over hun nieuwe activiteiten en het idee dat jouw leven dus toch nog anders en beter moet, geeft onrust en maakt ontevreden.
In de tweede plaats: je komt niet echt vooruit als je een te gepamperd leven leidt. De scherpte ontbreekt en daardoor ben je niet in staat of niet bereid te investeren in de moeite, die nodig is. Je vindt het allemaal moeilijk en zwaar, klaagt veel en dat kost ook nog eens bergen energie. Dus blijf je op dezelfde manier doorzwemmen, terwijl je niet vooruitkomt en ontevreden bent.
De uit Rusland afkomstige Vitesse-trainer Leonid Slutsky heeft in een interview eens gezegd, dat hij het gevoel heeft dat het Nederlanders door de hoge levensstandaard aan extra motivatie en kracht ontbreekt om er maximaal voor te gaan. Het leven is hier volgens hem gewoon te comfortabel. ‘’In Rusland zeggen we: het zijn de hongerige spelers die succes hebben.”
De invloed van opvoeding
Wie naar de luizenmoeder kijkt heeft inmiddels kennis gemaakt met het begrip ‘Curlingouders’. Dit is de moderne versie van het ‘Soccer Mom Syndrome’: over beschermende ouders die alle obstakels voor de voeten van hun kinderen proberen weg te vegen, net zoals in de curlingsport met bezems de baan wordt vrijgehouden. Daardoor kunnen deze kinderen op een gegeven moment nergens meer tegen. Je hebt moeite om dingen te doen die vervelend zijn, alles in het leven moet leuk zijn, het moet gaan zoals jij dat wilt, je wilt altijd je zin hebben en met onplezierige gevoelens kan je niet omgaan. Dit wordt ook wel een ‘lage frustratietolerantie’ genoemd en dat werkt later ook door in je professionele leven.
Neem millennials. Het probleem met deze generatie is dat ze de hemel in zijn geprezen door hun ouders en voortdurend te horen hebben gekregen dat ze ‘heel bijzonder’ zijn. Maar dat beeld wordt in de eerste baan meteen de grond ingeboord: dan blijk je ineens een gewoon mens te zijn met gebreken en komen je verwachtingen dus niet uit. Daar word je gefrustreerd en ontevreden van.
Wat zijn de remedies tegen al te veel gemak?
In één van de best beluisterde podcasts in de VS, ‘The Joe Rogan Experience’, de podcast van Joe Rogan, wordt het gedisciplineerde leven als religie gepredikt met als boodschap: tuchtig het lichaam en een weerbare geest volgt vanzelf. Gezond eten, extreem sporten en andere vormen van discipline. Ook de eerdergenoemde auteurs Petersson en Goggins geloven heilig in lichaamswerk. Goggins raakte zelfs verslingerd aan afzien: hij staat in het Guinness Book of Records met de meeste pull-ups in 24 uur tijd en heeft naar verluidt een marathon op gebroken benen uitgelopen.
Psycholoog Wijnberg is vooral een voorstander van het aanpakken van verwend gedrag:
‘’Probeer niet mee te gaan in de klaagcultuur. Juist tevreden te zijn met wat je hebt, in plaats van te focussen op wat je niet hebt. En als je merkt dat je toch ongeduldig bent? Ga even wat anders doen, probeer het van je af te zetten. Je zult zien dat het je op de lange termijn minder ontevreden maakt.’’
Een andere remedie, die door veel psychologen wordt aangehangen, is een ‘interne locus of control’ ontwikkelen: een geloof dat onze vaardigheden om te kunnen genieten en te kunnen presteren niet afhankelijk zijn van iets wat buiten, maar van iets wat binnen onze controle ligt. De beste trainingsmethode daarvoor is het toevoegen van stressoren aan je omgeving: b.v. een ingewikkeld stuk lezen in lawaai, doorwerken met een lege maag. Door onszelf te trainen om te kunnen presteren in suboptimale condities kunnen we leren invloed uit te oefenen. Gewoon weerbaarder worden door veel te oefenen onder wisselende omstandigheden dus. Zoals de Griekse dichter Archilochus (680vC – 645vC) terecht opmerkte: “We don’t rise to the level of our expectations, we fall to the level of our training.” Mijn advies sluit hierbij aan: regelmatig een gezonde portie discomfort. Even niet de makkelijkste weg kiezen, maar jezelf disciplineren: gezond leven, hard werken en veel leren in steeds andere omstandigheden.
En last but not least: leef minder uit ‘maakbaarheid’ en meer uit ‘dankbaarheid’. Uiteindelijk geeft een tevreden leven met misschien hier en daar wat discomfort en tegenspel meer voldoening dan een volmaakt leven, waarin alles perfect moet zijn, maar het uiteindelijk nooit is.
De moraal van dit verhaal: Gemak dient de mens, maar dus eigenlijk ook weer niet.
Geraadpleegde literatuur en bronnen:
Wijnberg, Jeffrey, Dit is niet het leven dat ik heb besteld. Mentaal sterk worden in een verwende samenleving, (2018), ISBN 978 94 6319 097 8.
Rogan, Joe, The Joe Rogan Experience, https://www.joerogan.com/
Goggins, David, Can’t Hurt Me: Master Your Mind and Defy the Odds, (2018), ISBN 978-1-5445-1228
Peterson, Jordan, 12 regels voor het leven, 2018, ISBN 9789044637809.
Van Doorn, Maarten, Jouw leven is te makkelijk en dit kan je eraan doen, http://maartenvandoorn.nl/afhankelijk/
https://www.nrc.nl/nieuws/2019/02/07/wees-een-leider-tuchtig-jezelf-a3653293
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/12/15/gun-je-kind-ook-eens-een-teleurstelling-a1584930
