Het verhaal doet de ronde dat hij tijdens sex met zijn vrouw een appje van zijn cliënt beantwoordde met de gevatte tekst: “We moeten op de juiste knoppen zien te drukken bij de wederpartij. Dus mijn voorstel is om het hoogtepunt nog even uit te stellen, ook al moeten we daarvoor ‘faken’ dat we het helemaal zien zitten.”
Het is jouw baas ten voeten uit. Best charmant en grappig, maar uiteindelijk moet wel alles wijken voor zijn werk. Belangrijke meetings staan in het rood in zijn agenda aangeduid; belangrijke privéafspraken staan echter minder duidelijk op zijn netvlies. Zo vergat hij recentelijk de verjaardag van zijn dochter. Hij was al zo vroeg van huis gegaan, dat hij daarvan niets had meegekregen. Voor jou heeft dit rupsje nooit genoeg ook negatieve gevolgen. In deze casus bijvoorbeeld kreeg je diezelfde avond rond middernacht een appje met de instructie: “Doe snel een mailtje naar x. Pappen en nathouden graag.” En daar ging je weer. Terwijl je de adrenaline voelde opkomen, schoot je meteen in de do-modus, want dat is de enige manier om hem tevreden te houden. Maar dat had wel tot gevolg dat je de halve nacht niet sliep, omdat je lag te malen over de vraag of je zijn vage instructies wel goed had uitgevoerd…
In mijn vorige bijdrage in de serie horrible bosses besprak ik ‘de allemansvriend’, de slapjanus die leuk en aardig lijkt, maar het eigenlijk niet echt is. In deze laatste bijdrage bespreken we ‘de slavendrijver’, de overachiever, de workaholic, die dag en nacht op ‘aan’ staat en daarmee zichzelf en zijn omgeving over de kling jaagt.
De slavendrijver: de cocaïne van deze tijd
De ‘Devil wears Prada’ gezien? Dan weet je meteen wat de slavendrijver voor type is en dat het ook zeker een vrouw kan zijn. De hoofdrolspeelster, de hoofdredactrice van een groot modeblad – een geweldige rol van Meryl Streep overigens – commandeert haar personeel 24/7 van links naar rechts en is behalve nietsontziend ook ontzettend gedreven. Dit is het type dat 24/7 doorgaat in een soort cocaïneroes, een permanente overdrive stand. Een slavendrijver heeft een enorme prestatiedrang. Hij maakt veel uren, is bevlogen en heeft een onuitputtelijke werklust die voor bijna onmenselijke prestaties zorgt.
De slavendrijver voelt zich schuldig als hij niet aan het werk is en hij wordt daar ook gestrest van. Voor mensen die doordeweeks werken is het weekend normaal gesproken een periode van rust en ontspanning, maar de slavendrijver gebruikt het weekend om achterstallig werk in te halen. Altijd bereikbaar, altijd beschikbaar. Ook tijdens vakantie is hij altijd iets aan het doen. Je ziet hem bijna nooit zonder mobiel. Als hij zijn mobiel ook maar vijf minuten niet bij de hand heeft, raakt hij gestrest.
Prestatiedrang gaat vaak samen met een sterke competitiedrift. Hij wil winnen, de slimste zijn, de beste en de snelste. Op en naast het werk. De slavendrijver creëert een dynamische, veeleisende sfeer in zijn werkomgeving. Hij verwacht snelheid en flexibiliteit van zijn medewerkers, die niet zelden (onmenselijk) hard moeten werken. Werk je hard, dan wordt dat ook beloond, maar een andere werkhouding stuit bij de slavendrijver meteen op onbegrip. Voor de slavendrijver telt alleen het resultaat en daar moet alles voor wijken. Niet zelden zijn er daardoor problemen in de samenwerking. De slavendrijver functioneert het beste met klonen van zichzelf om zich heen.
De slavendrijver gaat altijd door en heeft de neiging de signalen van zijn lichaam te negeren. Niet zozeer het harde werken op zichzelf, maar de manier waarop hij dat doet is funest: intens, constant op de toppen van zijn kunnen. Overbelasting en een slechte privé-werk-balans zijn vaak chronische problemen bij dit type manager.
Ik werk, dus ik ben
Hoe wordt iemand een slavendrijver? Het antwoord op die vraag hangt sterk samen met het persoonlijkheidstype van de betrokken leidinggevende. Wat slavendrijvers doorgaans gemeen hebben is dat ze hun eigenwaarde ontlenen aan hun succes op het werk en dus doen ze er alles aan om succesvol te zijn. Bewonderd en erkend worden voor je prestaties, dat is wat slavendrijvers voldoening geeft en die motor draait voortdurend op de achtergrond. Hun identiteit is zozeer verweven met het werk wat ze doen, dat ze eigenlijk daarbuiten niet bestaan: je bent je werk!
Een slavendrijver is vaak faalangstig. De angst om te falen is zo groot, dat hij er alles aan doet om niet te falen. Hij gaat overcompenseren door bovenmatig te presteren. Dan pas voelt hij zich rustig.
Overtuigingen over werk spelen vaak ook een rol. Veel slavendrijvers hebben van huis uit een stevig arbeidsethos meegekregen waarin arbeid en prestaties belangrijker zijn dan de eigen behoeften en ontspanning. Of ze zijn door opvoeding onzeker gehecht waardoor ze steeds aan anderen moeten ‘bewijzen’ wat ze waard zijn.
Wat is het probleem?
Het grootste probleem van de slavendrijver is dat zijn doen en laten meestal niet als een probleem wordt gezien, zeker niet in een juridische werkomgeving waarin excellent presteren juist wordt gewaardeerd. Een slavendrijver wordt vaak geprezen voor zijn resultaten en kan daardoor lang onder de radar blijven.
Wat zijn de gevolgen?
Natuurlijk heeft dit type leidinggevende voordelen. Je wordt als medewerker gestimuleerd om het beste uit jezelf te halen en gericht te zijn op het bereiken van doelen. Je maakt in de slipstream van je baas bovendien veel vlieguren. Daar word je niet slechter van. Maar er is een dikke MAAR. De slavendrijver kan onredelijk veel van zijn medewerkers vragen en heeft weinig oog voor hun persoonlijke belangen en behoeften. Alles draait immers om het resultaat. Je kunt behoorlijk veel last krijgen van prestatie-en werkdruk en stress en vermoeidheid vormen dan ook een risico, zowel bij jou als medewerker als ook bij je leidinggevende.
Het risico is bovendien dat er een onaangename werksfeer ontstaat, waarin prestatiegerichtheid de boventoon voert. Er is weinig ruimte voor herstel en voor je kwetsbaar opstellen. De werkomgeving van de slavendrijver is daardoor meestal niet stabiel: er is veel verloop.
Manage de slavendrijver
Hoe kun je toch constructief samenwerken met een slavendrijver? Hierbij een aantal tips om uit te proberen:
- Laat de verwachtingen los. Het is jouw leven en waarom zou jij het leven van een ander leiden? Wat jouw baas van jou verwacht is niet realistisch. Als je je te veel onder druk laat zetten, hou je het niet vol. Daar kun je op wachten. Je eigen pad lopen, dat is de enige manier om de regie te houden. Of je moet willen eindigen als die 21-jarige stagiaire bij een Britse bank, die dood werd gevonden in zijn flat na drie dagen achterelkaar bijna dag en nacht te hebben doorgewerkt.
- Maak niet te lange werkdagen. Bij meer dan 50 uur werken per week daalt de productiviteit, zo blijkt uit diverse onderzoeken, dus waarom zou je dan zo veel uren per week maken? Je kunt beter wat minder uren maken, maar wel gefocust werken, zonder al te veel afleiding en onderbrekingen.
- Bouw tijdens het werk rustmomenten in. Vooral minipauzes zijn overdag nuttig. Even koffiedrinken met een collega, een korte wandeling tijdens de lunchpauze. Door te pauzeren reset je de hersenen. Daardoor herstelt je brein en blijf je fitter, een must onder een veeleisende baas. Je kunt een pauzeprogramma op je computer installeren of pauze-apps op je telefoon zetten. Bijvoorbeeld de app Time Out.
- Zorg voor veel ontspanning buiten het werk. Om de grote druk aan te kunnen is ontspanning als tegenwicht erg belangrijk. Neem vooral me time. Dat betekent tijd met jezelf doorbrengen. Dat laatste is essentieel om te herstellen en weer op te laden.
- Doe wat je baas belangrijk vindt, maar ga niet mee in de ongezonde manier van werken en manage de verwachtingen. Je stopt je energie en tijd in de dingen die hij van waarde vindt, maar je trekt ook je grenzen en bent reëel. Doe je dat niet, dan help je hem alleen maar om zijn gedrag in stand te houden en ga je er zelf ook nog eens aan onderdoor. Het is bovendien helemaal niet verstandig om voortdurend te hoge verwachtingen te creëren, die je vervolgens niet kunt waarmaken. Je kunt veel beter goed en realistisch ontzorgen en tegelijkertijd begrenzen. Als je baas bijvoorbeeld wil dat je het weekend beschikbaar bent voor een zaak, kun je ook zeggen: “Oké, ik ben beschikbaar maar alleen zaterdag tussen 11.00 uur en 15.00 uur.” Houd vooral de regie over je eigen bereikbaarheid en beschikbaarheid.
- Geef tijdig aan wanneer de werkdruk te hoog is en targets of deadlines in het gedrang komen. Je baas zal in het begin geïrriteerd zijn, want een te hoge werkdruk past niet in zijn vocabulaire, maar hij is een pragmaticus en zal het uiteindelijk waarderen dat je aan de bel trekt, zodat hij tijdig maatregelen kan treffen.
- Negeer je telefoon buiten werktijd. Het constant checken van je telefoon geeft enorm veel druk. Juist als je een veeleisende baas hebt, moet je er eigenlijk voor zorgen dat je de druk buiten werktijd niet nog eens opvoert, waardoor je helemaal geen afstand neemt en uiteindelijk om die reden overbelast raakt.
Ben je zelf een slavendrijver?
Overachieven is mentaal erg zwaar. Je maakt je constant zorgen over alles wat er moet gebeuren om die buitenaardse prestaties neer te zetten. Daarnaast ben je voortdurend met de toekomst bezig. Je hebt geen tijd om stil te staan bij wat je bereikt hebt, maar bent altijd weer met je hoofd bij het bereiken van het volgende. Dat is doodvermoeiend en ook niet goed voor je zelfvertrouwen. Je wordt er zorgelijk en negatief van. Tijd voor een kritische zelfanalyse. Wellicht dat de navolgende tips daarbij kunnen helpen.
- Onderzoek je aannames over werk en je verhouding tot werk. De meeste slavendrijvers hebben hardnekkige overtuigingen over werk, waardoor de relatie met hun werk ongezond wordt. “Je bereikt niets in het leven als je niet minstens 80 uur per week werkt.” “Alleen door harder dan een ander te werken, kan ik succesvol zijn.” “Ik moet dit wel doen om succesvol te worden.” Een gezonde evenwichtige relatie met je werk is de situatie dat werk een bron van plezier en ontwikkeling is en tegelijk ook kan worden losgelaten om te ontspannen en te genieten. Het is zinvol om te onderzoeken hoe je eigen aannames en overtuigingen je in de weg zitten om op een gezonde manier te werken. Waar geloof jij in?
- Beantwoord de navolgende vragen om meer inzicht in jezelf en je drijfveren te krijgen:
- Wanneer is het genoeg? Heb je dat jezelf ooit afgevraagd? Weet je wat je moet doen om op het punt te komen dat je tevreden kunt zijn en kunt genieten van wat je hebt bereikt?
- Wat levert al dat harde werken je op? Wat is de pay-off? Het meest voor de hand liggende antwoord is dat je jezelf probeert te bewijzen om erkenning te krijgen. Bewijsdrang gaat altijd uit van een tekort, van een gebrek. Het is gewoon een vorm van onzekerheid.
- Waar loop je voor weg door zo enorm hard te buffelen? Waarschijnlijk ben je zo bang om te falen dat je liever de turbo erop zet, zodat je vrij zeker niet in de problemen komt. Hoe reëel is die angst eigenlijk? Wat is het ergste wat je kan overkomen?
- Herdefinieer succesvol zijn. Wie is succesvoller: de directeur van een groot bedrijf die in zijn hart het liefst muzikant wil zijn, of de muzikant die een stuk minder verdient, minder status en macht heeft, maar wel fulltime bezig is met zijn passie? In de loop van je leven kom je tot het inzicht dat je dingen doet, omdat ze je gelukkig maken en niet om daarmee een bepaald einddoel te bereiken. Succes is niet iets dat je vergelijkt met anderen; succes zit in je eigen hoofd. Alleen jij bepaalt of je je succesvol voelt.
- Stel geen irreële verwachtingen aan jezelf. Je bent zo goed als je laatste zaak. Als iets niet haalbaar is, dan is dat het niet. Ga je dan toch het onmogelijke van jezelf eisen, dan gaat het een keer fout. Eén keer een slecht product door tijdsdruk, één keer iets over het hoofd zien, één keer een termijn vergeten door drukte, dan doet al het voorgaande werk niet meer ter zake. Doe gewoon wat er van je verwacht wordt en doe dat goed. Op dat niveau kan je constant blijven presteren, terwijl je onder hoge druk juist fouten gaat maken en dan trek je je hele team in de malaise mee.
- Geef jezelf erkenning en waardering. Het is veel fijner om niet afhankelijk te zijn van de buitenwereld, maar jezelf te geven wat je nodig hebt. Wees blij met hoe het gaat, beloon jezelf voor behaalde resultaten, vier je persoonlijke successen met je team. Door je te richten op wat goed gaat en te reflecteren op je successen, genereer je positieve energie en dat versterkt je zelfvertrouwen.
- Breng je behoeften in kaart en ga deze vervullen. Veel slavendrijvers negeren hun eigen behoeften en het is juist belangrijk dat niet te doen. Waar heb jij behoefte aan? Wanneer ontspan je echt? Als je niet zoveel zou moeten, wat zou je dan willen? Je zult je veel beter gaan voelen als je hier meer oog voor hebt.
- Neem tijdens het werk tijd voor reflectie. Bouw een paar reflectiemomenten per dag in en kijk terug op de dag tot dan toe. Wat heb je allemaal gedaan? Wat ging goed, wat minder? Hoe heb je je gevoeld? Waar daagt dit je toe uit? Dat soort vragen helpen je betekenisvol stil te staan bij de dag en niet voortdurend door te hollen.
- Kies een bezigheid buiten het werk, waarbij het niet gaat om het resultaat maar om het plezier. Koken, sporten, muziek luisteren etc. Het gaat erom dat je ervaart hoe leuk het is om te genieten zonder dat het ergens toe hoeft te leiden.
- Schakel hulpbronnen in. Het thuisfront kan je bijvoorbeeld helpen om je werkuren te beperken door je thuis taken te geven of afspraken met je te maken over je aanwezigheid thuis. Je kunt ook een coach raadplegen om inzicht te krijgen in jezelf en mogelijkheden te vinden om je gedrag te veranderen.
Geraadpleegde bronnen en literatuur
- Deprez, J., Hoe manage ik mijn baas?, ISBN 9789058719379
- https://www.mt.nl/worklife/recharge/lekker-hard-werken-workaholics-hebben-een-serieus-probleem/575029
- https://www.managementimpact.nl/artikel/de-impact-van-je-baas-op-je-priveleven/
- http://www.managemijnbaas.nl/images/theme/De-valkuilen-van-je-leidinggevende-aanpakken.pdf
