In 2018 kondigde minister van Financiën Hoekstra tijdens de jaarlijkse dag van de accountant aan dat een onafhankelijke commissie in 2019 in zijn opdracht zou gaan onderzoeken hoe de kwaliteit van wettelijke accountantscontroles duurzaam kan worden verbeterd.
Dat onderzoek volgt op ruim twee decennia maatschappelijke onvrede over het functioneren van de Nederlandse accountancy, waarin reeds het nodige was gedaan om tot kwaliteitsverbetering te komen. Zo werd de sector in 2006 eerst onder extern toezicht van de AFM gebracht. Die heeft zijn toezichthoudende taak voortvarend opgepakt en onder meer in 2010 en 2014 kritische rapporten over tegenvallende controlekwaliteit gepubliceerd, vergezeld van (inmiddels deels vernietigde) bestuurlijke boetes. Vanaf 2014 heeft de sector ook zelf een verbeterprogramma doorgevoerd, nadat de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants in een rapport uit dat jaar niet minder dan 53 verbetermaatregelen voorstelde. De veranderingen ging echter niet snel genoeg, concludeerde ook de inmiddels ingestelde Commissie Monitoring Accountancy in kritische rapporten in 2016 en 2018. Ondertussen groeide vanuit accountantsorganisaties gestaag het verzet tegen de niet aflatende kritiek en de schier eindeloze verbetermaatregelen waarvan het effect kan worden betwijfeld.
Te midden van alle onenigheid moet een onafhankelijke commissie nu helderheid brengen over de toekomst van het beroep. Op 1 oktober 2019 publiceerde de Commissie Toekomst Accountancysector haar voorlopige bevindingen, die gematigd en uitgebalanceerd zijn. De commissie erkent het belang van een goed functionerende accountancysector en heeft oog voor de rol en verantwoordelijkheid van alle betrokken partijen zoals accountantsorganisaties, controlecliënten en de toezichthouder. De commissie blijft weg van revolutionaire oplossingen als het opsplitsen van de advies- en controlepraktijk of het herzien van het verdienmodel van accountantsorganisaties. Dat heeft geleid tot instemming en opluchting vanuit de sector zelf. Daartegenover staat het ongenoegen van de AFM en beleggersorganisaties, die juist drastischer maatregelen willen zien en er bij de commissie op aandringen deze te onderzoeken.
Het is de vraag of de commissie dat zal doen. Niet alleen zou dat een principiële ommezwaai vergen, maar ook rest de commissie weinig tijd: eind 2019 wordt het definitieve rapport verwacht. Wel heeft de commissie inmiddels van Minister Hoekstra een maand uitstel gekregen. Wordt dus vervolgd in februari 2020.
Jan van Nass is advocaat bij Ysquare.
