Een van de nadelen van ouder worden, is dat je vaker zegt dat je dingen al eens hebt gezien. Zo interviewde ik vijftien (?) jaar geleden een notaris, die tegelijkertijd stond ingeschreven als advocaat. Maar het kan ook andersom zijn geweest. Nu ja, het zijn allebei juridisch adviseurs. Toch?
De advocaat en de notaris hebben natuurlijk wel een eigen domeinmonopolie en – doorgaans – hun eigen specialismen. En hun beider imago verschilt behoorlijk. In februari liet Mr. iemand aan het woord die meent dat een notaris een arbeider in een notenfabriek is. Ik neem aan dat de doorsnee Nederlander wel weet dat de notaris verplichte kost is als je een huis koopt.
Het product van de notaris staat niet altijd lekker in de markt. Je kunt nog zo hard roepen dat je rechtszekerheid verkoopt. Maar advocaten hebben dat net zo goed in de aanbieding. Bovendien is zekerheid iets dat je aanschaft voor een onzekere gebeurtenis, waarvan je per definitie niet weet of en wanneer die zich voordoet.
Advocaten zijn in ieder geval een sterker merk als juridisch adviseur. Ik vermoed dat de beroepsgroep dit dankt aan de sterren die in de media door riemen en ruiten gaan voor hun cliënt. Als advocaat kun je winnen. En een optreden in toga is ook indrukwekkender dan een krul met de vulpen en een druk op de ‘send’-knop.
Hoe het ook zij – het notariaat heeft het moeilijk. Notarissen kunnen moeilijk een opvolger vinden. Ook al is er nog steeds een goed-gevulde wachtkamer met kandidaat-notarissen. De perspectieven voor de kano’s zijn niet overal even aanlokkelijk. En de beroepsgroep is al vrij klein. Als ik niet zo’n rasoptimist was, zou ik denken dat de Notaris scriba een uitstervende plantensoort is. Tegen deze achtergrond vind ik het veelzeggend dat de Dag van het Erfrecht op 22 maart 2019 wordt georganiseerd door advocaten in plaats van notarissen.
Toekomst
Het notariaat kijkt de komende maanden naar de toekomst. Het KNB-bestuur heeft oud-notaris en juridisch adviseur Christiaan Stokkermans een rondje langs de velden laten maken en een discussienota laten schrijven over de toekomst. De post heeft die in februari bij elke notaris bezorgd om te kunnen bespreken op diverse regiobijeenkomsten. De discussie moet uitmonden in een voorstel voor de actualisering van de notariswetgeving, die J en V over enkele jaren ter hand gaat nemen.
De nota ontvouwt geen weids visioen, maar biedt een praktisch kortetermijnperspectief. Stokkermans pleit voor de afschaffing van belemmerende regels, voor meer marktwerking en voor meer pluriformiteit. Daardoor zal de notaris beter kunnen concurreren met andere juridisch adviseurs en wordt diens beroepsperspectief aantrekkelijker. Zo moeten alle kano’s met zes jaar ervaring ‘toegevoegd notaris’ worden, moet een kantoor filialen kunnen hebben en moet de akte op papier verdwijnen. Het opvallendste voorstel vind ik ‘de herinvoering van de mogelijkheid om zowel notaris als advocaat te zijn’. Met die combinatie kan de notaris bijvoorbeeld een sterke familierechtpraktijk neerzetten.
Als adno kan de notaris zich inderdaad beter manifesteren als expert op een bepaald rechtsgebied. Maar ik vraag mij af of het voor de cliënt duidelijk genoeg is wanneer de adno onpartijdig of juist partijdig moet zijn bij geruzie om de nalatenschap. Het tragische van het familiepraktijkvoorbeeld is ook een beetje dat advocaten met dit specialisme nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden. In de vastgoed- of ondernemingsrechtpraktijk is de adno misschien wel een lucratievere combi. In ieder geval vind ik de toekomstvisie een mooi en gedurfd initiatief, te meer omdat de discussie gevoerd gaat worden met de hele achterban.
Jaren voordat ik de noad of adno sprak waarover ik hierboven repte, interviewde ik KNB-voorzitter Jan Gambon (voor het blad Account). De B van KNB stond toen nog voor Broederschap, als ik mij niet vergis. Gambon sprak de nog vaak geciteerde woorden: “De notaris moet niet wachten tot het grind knerpt.” De notaris moest namelijk de schroom van zich afschudden en de markt op. Die oproep doet de beroepsgroep nu weer. En daarom ben ik optimistisch dat de soort overleeft.
