Mr.

Mr. 4 2019 / 47 KLARETAALINITIATIEVEN • sinds 2017 wordt jaarlijks de Klaretaalbokaal uitgereikt aan de opstellers van een begrijpelijke uitspraak; • Amsterdamse bestuursrechters willen met het project WIEB (wat ik eigenlijk bedoel) hun uit- spraken verbeteren; er zijn vergelijkbare projecten in Oost-Brabant en in Rotterdam, waar bestuurs- rechters ernaar streven uitspraken binnen de per- ken van vier A4’tjes te houden; • een landelijke groep bestuursrechters onderwerpt modellen aan een klaretaaltoets; • bij veel gerechten worden cursussen en workshops begrijpelijke taal gegeven; • rechters gebruiken steeds vaker voorleesvonnissen en publieksvriendelijke samenvattingen. Tijdens de zitting houden rechters en raadsheren in de gaten of alles wordt begrepen. Rechters worden geselec- teerd op en getraind in communicatieve vaardigheden. Maar ook de uitspraak moet helder zijn. Raadsheren in het hof kregen de afgelopen twee jaar een training van twee dagdelen in begrijpelijk taalgebruik in uitspraken. Zelf erger ik mij aan te lange zinnen met bij- en sub- bijzinnen, en aan archaïsch taalgebruik. Geen normaal mens gebruikt de woorden ‘thans’ en ‘mitsdien’. Schrijf gewoon: ‘nu’ en ‘daarom’. BALLAST Jacco Janssen, strafrechter in Rotterdam, hoort ook tot de rechters die zich hard maken voor klare taal. Hij schrijft er regelmatig over en zit met onder andere Joyce Lie in de jury van de Klaretaalbokaal. Net als Lie en Koek bena- drukt hij dat klare taal over meer gaat dan moeilijke woorden. “Er is al veel verbeterd in het woordgebruik in uitspraken. Het is allang niet meer zo dat wij ontoegan- kelijk schrijven. Maar we kunnen nog een slag maken in opbouw en structuur. Neem de lezer mee in de redene- ring. Minder lange motiveringen, meer toegespitst op de kern van de zaak. Dat geldt voor alle rechtsgebieden.” Tegenwoordig wordt veel gebruik gemaakt van voorlees- vonnissen, te vergelijken met publieksvriendelijke sa- menvattingen. Wat Janssen betreft groeien het vonnis en het voorleesvonnis naar elkaar toe. “Het is de omgekeerde wereld om na het schrijven van het vonnis een apart voor- leesvonnis te maken. Haal de ballast uit een goed opge- bouwd vonnis, dan houd je vanzelf het voorleesvonnis over. Daarbij zou het helpen als rechters zich na de zit- ting iets meer tijd zouden gunnen voor de opbouw en structuur van de uitspraak. Ook moet de uitspraak vrijwel naadloos aansluiten bij de manier waarop het probleem op de zitting in kaart is gebracht.” Klare taal als instrument moet volgens Janssen in ieder geval worden ingezet waar het echt nodig is, zeker omdat de tijd schaars is. “Zijn er slachtoffers in een zaak, dan besteed je meer aandacht aan hen in de uitspraak. En als er veel media-aandacht is, leg je de beslissing uitvoeriger uit met in het achterhoofd de kij- ker of de lezer.” GEWONEMENSENTAAL Veel juristen binnen de Recht- spraak streven naar heldere uitspraken, en dat is niet iets van de laatste tijd. Het Project motiveringsverbeteringen in strafvonnissen (promis) is al van 2005. Er kwam een nieuw model voor bewijs- en straf- motiveringen. De norm dat de helft van de uitspraken aan de promis-criteria moet voldoen, wordt inmiddels ruimschoots gehaald. Vorig jaar voldeed 78% van de rechtbankuitspra- ken en 61% van de hofuitspra- ken, volgens het jaarverslag van de Rechtspraak. Daarin werd ook het belang van ‘ge- wonemensentaal’ benadrukt. Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak: “De Raad juicht het toe wan- neer rechters in hun uitspraken gebruik maken van be- grijpelijk Nederlands. De Rechtspraak houdt periodiek een reputatieonderzoek. Daaruit kan worden afgeleid of ‘klare taal’ blijvend bijdraagt aan het vertrouwen in de rechter.” In 2016 voerde Motivaction dit reputatieonderzoek uit on- der ‘stakeholders’ en publiek. Het Nederlandse publiek vindt rechters vakkundig, onpartijdig en onafhankelijk, luidde de conclusie. De factor ‘begrijpelijkheid’, in de breedste zin van het woord, dus niet alleen het taalge- bruik van uitspraken, kwam uit op een 5,7. Dat is net vol- doende, maar het zegt natuurlijk niet alles. Dat een bur- ger de uitspraak in zijn of haar eigen zaak niet begrijpt, zal steeds minder voorkomen. De projecten en initiatie- ven op taalgebied breiden zich voortdurend verder uit. Daar was geen signaal uit de politiek voor nodig. RECHTSPRAAK Henk Naves (Raad voor de rechtspraak): “De Raad juicht uitspraken in begrijpelijk Neder- lands toe.” Jacco Janssen (rechtbank Rot- terdam): “Rechters kunnen nog een slag maken in opbouw en structuur.”