Mr.

8 / Mr. 5 2019 NIEUWS Hoe moet de Latijnse spreuk Ubi iudicia deficiunt, incipitbel- lum, die de Hoge Raad pontificaal in zijn nieuwe onderko- men toont, nu precies worden vertaald? Mr. vroeg een paar klassiek geschoolde advocaten om suggesties. “‘Zonder rechters wordt het matten’ vind ik wel passend.” V olgens de Hoge Raad staat de spreuk voor ‘Waar rechterlijke beslissingen tekortschieten, begint de oorlog’. Maar in een artikel in het Nederlands Juristenblad van 31 mei haalt Margreet Ahsmann, bijzonder hoogleraar rechtspleging aan de Leidse universiteit, die vertaling onderuit. Het Latijn is afkomstig van Hugo de Groot, die het gebruikte in zijn hoofdwerk De iure belli ac pacis uit 1625. Die achtergrond is cruciaal. De vertaling die de Hoge Raad hanteert, in navolging van histo- ricus Johan Huizinga, is volgens Ahsmann niet juist. Het werk- woord deficere betekent inderdaad tekortschieten, maar kan ook betekenen: ontbreken of afwezig zijn, aldus Ahsmann. Wordt ‘tekortschieten’ gebruikt, dan wordt geen recht gedaan aan de bedoeling van De Groot. Die vertaling noemt zij ‘tendentieus’. Ahsmann grijpt terug op het Romeinse recht, waar ‘toegang tot de rechter verlenen’ van betekenis is. Volgens haar blijkt dat ook ‘ondubbelzinnig’ uit de context van De Groot: het gaat om het geven van toegang tot de rechter. Is er geen middel om het geschil via de rechter te beslissen, dan gaat men over tot oorlog. Ahsmann vindt het naïef om te veronderstellingen dat men kan uitsluiten dat rechterlijke beslissingen soms tekortschieten – kijk maar eens naar de rechterlijke dwalingen. Daarom vertaalt zij de Hoge Raad-spreuk met ‘Waar geen toegang is tot de rech- ter, begint de oorlog’. Bij de Hoge Raad hebben ze het artikel waarin Margreet Ahs- mann haar visie op de vertaling van de spreuk geeft, ‘met be- langstelling gelezen’, aldus woordvoerder Thea Tjeerdema. “De vertaling die de Hoge Raad hanteert dateert al van geruime tijd geleden. De herkomst van onze vertaling is niet meer te achter- halen. Nu wetenschappelijk onderzoek van professor Ahsmann leidt tot een ander inzicht, zal de Hoge Raad zich beraden over een aanpassing van de vertaling van de spreuk.” Docent Advocaten met een gymnasiumachtergrond hebben zich – op ver- zoek van Mr. – over de vertaling gebogen. Volgens Jörg in ’t Ven (Advocatenkantoor In ’t Ven, Kerkrade) zal rechterlijk tekort- schieten wellicht onrust, maar geen oorlog geven.“Het ontbre- ken van toegang tot de rechter is daarentegen al veel meer reden tot grotere ongerustheid. Echte chaos ontstaat evenwel wanneer de rechtspraak staakt. De juiste vertaling is daarommijns in- ziens:‘De oorlog begint waar rechtspraak ophoudt’.” De Bossche strafrechtadvocaat Melissa Berkvens-van Wijk houdt het op ‘Zonder rechters wordt het matten’ – waarbij ze verwijst naar ee n column v an oud-rechter Dory Reiling op mr- online.nl, die de vertaling ook al ter discussie stelde. “Deze vind ik wel passend. Ik zie het zo: als er geen rechter is, zal er oorlog komen. Er is immers geen scheidsrechter in het juridische spel aanwezig.” Dirkzwager-advocaat Frank Delissen heeft zich samen met kan- toorgenoot Tom van Malssen over de vertaling gebogen. “Wij zijn niet overtuigd van de vertaling van judicia als ‘rechterlijke beslissingen’ of ‘toegang tot de rechter’. De juiste betekenis van judicia in de aan de orde zijnde context lijkt ons ‘recht’. Dat leidt dan tot: ‘waar het recht verdwijnt, begint de oorlog’.” Arno de Kort (Advocatenkantoor De Kort, Sint-Michielsgestel) heeft zijn oude docent klassieke talen geraadpleegd. “Die zegt: de letterlijke vertaling is ‘Waar rechtbanken ontbreken begint oorlog.” (MK) GEDOE OVER VERTALING LATIJNSE SPREUK HOGE RAAD HOGE RAAD Achter de beelden van prominente juristen uit vroeger tijden is een deel van de uitspraak te zien. (foto: Chris van Houts)