Mr.

Mr. 6 2019 / 47 ‘DE KLOOF TUSSEN BURGER EN HET RECHT IS ALLEEN MAAR GROTER GEWORDEN’ De kloof tussen de burger en het recht is zeker geen ty- pisch Zeeuws probleem. “Het fenomeen doet zich in heel Nederland voor, en is de afgelopen jaren alleen maar groter geworden”, zegt Ruth de Bock, advocaat- generaal bij de Hoge Raad en bijzonder hoogleraar ‘Bij- zondere aspecten van het privaatrecht’ aan de Universi- teit van Amsterdam . De grote boosdoener is, naast de verhoging van de grif- fierechten, de beruchte Herziening Gerechtelijke Kaart (HGK), waarmee in 2013 het aantal rechtbanken werd teruggebracht van negentien naar elf en alle kantonge- rechten verdwenen. “Bij de invoering van de HGK wer- den alleen organisatorische motieven aangevoerd over specialisme en kwaliteit”, zegt De Bock. “Het is heel veelzeggend dat de toegang tot de rechter in de discus- sie geen enkele rol speelde.” Het initiatief voor de HGK kwam uit de koker van de Raad voor de recht- spraak. “Waar- schijnlijk dachten ze dat ze zo de or- ganisatie makke- lijker konden aan- sturen. En of je nou van Coevorden naar Groningen moet of naar As- sen, wat maakt dat nou uit?” Nu hebben rechters en beleidsmakers makke- lijk praten, vindt De Bock, want die pakken met gemak de trein of de auto. “Dat dat niet voor alle Nederlanders geldt, zit niet overal op het netvlies.” Die afstand maakt wel degelijk uit, betoogt De Bock. Ze baseert zich daarbij op onderzoek van Ronald Eshuis (WODC), die op basis van gegevens in drie arrondisse- menten vaststelde dat door de sluiting van kantonge- rechten minder privépersonen voor civiele zaken de reis naar de rechter maakten. De Bock: “Een afstand van dertig kilometer heeft dat effect al.” Eshuis vergeleek de schaalgrootte van rechtspraak in Nederland met de rest van Europa. Als dichtstbevolkte land van Europa blijkt Nederland het minst fijnmazig systeem van rechtspraak te hebben. Terwijl de recht- banken daar zelf wat aan kunnen doen. “Er staat ner- gens in de wet dat de rechtbank Middelburg geen zaal- tje in Terneuzen mag huren om daar recht te spreken. Daar zijn we als rechters zelf bij.” Jammer dat particulieren voor ‘kantonzaken’ (tot 25.000 euro) niet vaak meer naar de rechter gaan, vindt De Bock. “Je kunt dan zonder advocaat procederen, maar mensen gaan niet zomaar, ook niet als het vol- gens de wet wel kan. Het aantal privépersonen dat een zaak aanbrengt is al klein en wordt nog steeds kleiner.” Toch is ze optimistisch: “Ik zie heel veel ge- dreven mensen. Overal in den lande bloeien initiatie- ven op voor laagdrempelige rechtspraak. Niemand is rechter geworden om zich op te sluiten en stukken tekst te schrijven. Wel om te zoeken naar oplossingen voor mensen.” RECHTSPRAAK De woordvoerster benadrukt dat er geen ‘Zeeuwse’ of ‘Bre- dase’ officieren zijn. “Alle mensen werken voor het hele arrondissement, in de rechtbank, op locatie, in de zit- tingszaal of thuis.” Het OM ontkent dat de ‘Zeeuwse’ me- dewerkers te weinig gevoel voor de omgeving hebben. “In de Zeeuwse overleggen horen we wat er speelt, we hou- den lijsten van veelplegers bij. En dankzij de lokale ken- nis kan het Gebiedsgebonden Team (GGT) bijzonderheden van Zeeland doorgeven aan de behandelend officier van justitie. We kennen het gebied, al is het alleen al doordat veel collega’s zijn geworteld in de Zeeuwse samenleving.” IKEA De Rechtspraak heeft nog wel een officiële zetel in de Zeeuwse provinciehoofdstad, waar civiele en strafzaken volledig worden afgehandeld. Rechter Hopmans: “Maar over bestuurszaken moet je met Breda corresponderen, al zijn de zittingen gelukkig nog wel in Middelburg.” Door het centreren van de kanton- zaken in Middelburg is de af- stand met de burger groter geworden, stelt hij. “We de- den als kantonrechters en po- litierechters vroeger onze strafzaken in een volwaardi- ge rechtszaal in het gemeen- tehuis van Terneuzen. Dan kwamen er een hoop mensen opdagen. Maar die van de ‘overkant’ (Zeeuws-Vlaanderen) komen nu minder vaak naar Middelburg voor dergelijke zaken.” Hopmans heeft wel eens Rechtspraakmanagers horen zeggen dat mensen voor een nieuw bankstel ook vanuit Ruth de Bock (Hoge Raad/Universiteit van Amsterdam) Nienke Slump (Justion Advocaten): “Zeeland wordt steeds meer een juridische uithoek.”