Mr.

MR. 2 2020 / 59 “INNOVATIE KAN ALLEEN TOT STAND KOMEN ALS JE GOED LUISTERT EN DOORVRAAGT” daar nog een formulier aan te pas komt. Juristen moeten bij alle fases van de ont- wikkeling van dergelijke technologieën en producten worden betrokken om de juridische component veilig te stellen. Als een product dan op markt komt, is het zodanig vormgegeven dat het vol- doet aan de eisen van privacy of bijvoor- beeld dataprotectie. Het coronavirus, met zijn eis van thuiswerken, zal de ont- wikkeling van technologische toepassin- gen overigens alleen maar versnellen. Er wordt regelmatig gesproken over ‘het einde van de advocaten’, maar het tegen- overgestelde is volgens mij waar: in een tandem met de ontwikkelaars van tech- nologische producten zullen zij ervoor zorgen dat de juridische randvoorwaar- den op orde zijn. De soft skills van advo- caten, en dan met name het vermogen tot samenwerking met verschillende partijen, zullen steeds belangrijker wor- den de komende tijd.” GEEN NAVELSTAARDERIJ MEER Johan Koggink, managing director bij Van Benthem & Keulen, meent ook dat het succes van de advocaat voor een be- langrijk deel gaat afhangen van zijn ver- mogen tot werken in teamverband. “Kon de advocaat oude stijl nog als solist ope- reren, nu verwachten we dat hij multidis- ciplinair kan werken en over projectma- nagement skills beschikt. Een eerste vereiste hiervoor is dat je goed weet wel- ke kennis bij wie aanwezig is binnen kan- toor; om deze reden werken onze secties niet meer in afzonderlijke silo’s. Maar ook bij de ontwikkeling van legal tech apps merk je al snel dat de tijd van navelstaar- derij voorbij is. Je hebt daarvoor een open ontwikkelcultuur nodig, waarbij je in voortdurende dialoog met de doelgroep achter de pijnpunten moet komen. Je be- gint bijvoorbeeld met de bètaversie van een app, waarop cliënten kritiek kunnen geven. Op ons kantoor heeft dit onder meer geleid tot de Litigation Valuator, die in 2018 een Computable Award heeft ge- wonnen. De relatie met onze cliënt trans- formeert van de advocaat als klassieke probleemoplosser richting die van trus- ted advisor, die veel proactiever adviseert. Advocaten moeten dus goed begrijpen hoe het bedrijf van hun cliënt is georgani- seerd en wat de strategie van de onderne- ming is. Cliënten hebben graag een advo- caat die ook tussendoor eens op de koffie komt om over en weer de ontwikkelingen te bespreken. Het vak van advocaat wordt breder en advocaten gaan een positievere rol spelen in het geheel. Innovatie kan immers alleen tot stand komen tot stand komen als je goed luistert en doorvraagt.” CORONA Mark Brennan, die in zijn rol als lead in- novation partner bij Hogan Lovells van- uit Washington DC verantwoordelijk is voor innovatie wereldwijd, is ook duide- lijk: “Innovatie is een belangrijke reden waarom onze klanten contact met ons opnemen, en we zijn heel blij met ons goede posities in de Financial Times In- novative Lawyer Awards: we zijn uitge- roepen tot ‘Most Innovative Law Firm’ in Noord-Amerika, in Europa nemen we de tweede positie in en in Azië de derde. In- novatie betekent voor veel cliënten legal tech, maar ook nieuwe manieren van sa- menwerken: sommige van onze cliënten willen steeds meer betrokken worden bij de ontwikkeling van het advies en de voorgestelde oplossingen. Sommigen wil- len hun ideeën testen. Bedrijven willen steeds vaker eigen tools op maat die in co-creatie zijn gemaakt. Maar innovatie bij ons kantoor is nog breder: klanten kij- ken ook naar de mate van inclusie en di- versiteit binnen een bedrijf, op welk ge- bied we vooroplopen.” Natuurlijk richt ook Hogan Lovells zich momenteel op de COVID-19-uitbraak en de gevolgen daarvan voor zijn klanten. “Ook in de VS zijn onze mensen meestal op afstand aan het werk en is de vraag naar betrouwbare digitale werkomgevin- gen groot. We ondersteunen onze cliën- ten door te proberen potentiële zorgen te identificeren die ze mogelijk over het hoofd hebben gezien omdat ze druk zijn met andere dingen. Het is logisch dat problemen met de levering van produc- ten, arbeidsrechtelijke vraagstukken en gezondheidsrecht nu gangbare thema’s zijn. Net als bij andere aspecten van inno- vatie, gaat het erom dat je naar je cliënt luistert en hun uitdagingen op creatieve manieren aanpakt. Zorgen voor je eigen personeel is echter net zo belangrijk: in- novatie betekent goed voor je cliënten én voor je eigen mensen zorgen, vooral nu iedereen voor verschillende collectieve en individuele uitdagingen staat.” • legal innovation JOHAN KOGGINK (VAN BENTHEM & KEULEN) MARK BRENNAN (HOGAN LOVELLS)