Mr.

MR. 3 2021 / 55 SOMS WORDT ONRECHT RECHT Geert Corstens las het onlangs vertaalde boek Justitia van de Zwitserse schrijver Friedrich Dürrenmatt. “De beschouwingen over gerechtigheid zijn soms verwar - rend en huiveringwekkend.” door Geert Corstens E en hoogleraar Germanistiek, Adolf Winter, wordt door een za- kenman doodgeschoten terwijl hij in een restaurant eet. Zijn hoofd komt terecht in het bord met een tournedos Rossini, rösti en bonen. De vermeende dader, dr. h.c. Isaak Kohler, volksvertegenwoordiger, vertrekt en laat het restaurant in verwarring achter. Hij wordt veroordeeld tot twintig jaar cel. Kohler geeft een jonge, (nog) niet succes- volle advocaat, Spät, opdracht zijn zaak opnieuw te onderzoeken vanuit de veron- derstelling dat een ander de moord heeft gepleegd. Spät moet dus niet de werke- lijkheid onderzoeken, die staat al vast, maar een alternatief scenario. Kohler meent ook niet dat hij onschuldig is. Spät laat zich door een grote beloning over de streep trekken. Hij doet onderzoek en concludeert dat Kohler geen normaal motief had voor de moord; het zou alleen zijn verlangen zijn geweest om te voelen hoe het is en wat er met je gebeurt als je een moord hebt gepleegd. Het rollen van de ballen van het biljartspel, het spel zelf, dat intrigeerde Kohler. “…hij had gedood om te observeren, gemoord om de wetten te onderzoeken die aan de menselijke sa- menleving ten grondslag liggen” (p. 69). Door Späts inspanningen wordt uitein- delijk Kohler vrijgesproken, een vrouw vermoord en pleegt een potentiële ver- dachte, die niet de dader is, zelfmoord. Spät heeft in dubbel opzicht de gerech- tigheid verraden: door een zaak aan te nemen die het risico in zich zou dragen dat uiteindelijk een ander zou worden veroordeeld en de echte dader vrijge- sproken en door daarvoor zijn oude pa- troon, een gevierd advocaat, bewijsstuk- ken te geven. Volgens die patroon is een advocaat geen rechter, maar iemand die moet onderzoeken of de opgepakte per- soon door justitie als schuldig of on- schuldig mag worden beschouwd, of die nu schuldig was of niet. Hier heeft de jonge advocaat door toedoen van de oude advocaat ervoor gezorgd dat een schuldige wordt vrijgesproken én een onschuldige als dader te boek wordt ge- steld die daarop zelfmoord pleegt. Spät gaat dus verder dan voor de belangen van de opgepakte op te komen, hij laat een ander, onschuldig, daarvoor opkno- pen. Daarmee overschrijdt hij een grens. GOEDE STILIST De structuur van het boek is veel gecom- pliceerder dan zojuist weergegeven. De mismaakte dochter van een rijke fabri- kantenfamilie speelt een grote rol, even- als alcohol- en seksverslaving en hoere- rij. De hoofdpersoon, de verteller en de auteur lopen door elkaar heen. Het ver- haal springt in de tijd naar voren en naar achter. Dat komt de leesbaarheid niet ten goede. Mooie beschrijvingen van het kantoor van Spät en die van het tucht- huis en de daar heersende sfeer, van een vervallen villa en het rijkdom uitade- mende huis van Kohler wisselen elkaar af. Dürrenmatt is een goede stilist. Soms lijkt het of zijn talent met hem op de loop gaat en mooie formuleringen het verhaal niet helderder maken. Het meest belangwekkend, maar ook verwarrend en soms huiveringwekkend zijn de beschouwingen over gerechtig- heid. Een politiecommandant zegt op enig moment dat schurkenstreken soms humaner zijn dan correctheden. Het komt erop neer dat uiteindelijk Spät de vrijgesproken moordenaar vermoordt en vervolgens zichzelf vermoordt, al- thans dat wordt gesuggereerd, maar aan het slot weersproken. Het is een boeiende, niet gemakkelijk toegankelijke roman, geschreven vanuit begrip en kennis van de soms gecompli- ceerde menselijke ziel. Je zou eraan over kunnen houden dat wat op het eerste gezicht onrecht is, uiteindelijk toch recht kan zijn. • GEERT CORSTENS is oud-president van de Hoge Raad. SPANNEND, GOED GESCHREVEN MAAR OOK VERWARREND Friedrich Dürrenmatt, Justitia, Atheneum-Polak & Van Gennep * * * * * lezen FOTO: CHANTAL ARIENS