Mr.

MR. 4 2021 / 33 arrest van de maand Rekenaar Rick stopt Shell In dit jaar van de stervende aarde – vuurzeeën, overstromingen, stikhitte, brandend poolbos, afbrekende Zuidpool- schotsen, stagnerende oceaanstromen – leeft het recht, gelukkig. De aliens die zich over duizend jaar verwonderen over onze uitgebrande karkassen, vinden het antwoord in het recente Shell-vonnis van de Haagse rechtbank. Advoca- ten zijn altijd het begin van het einde, niet alleen in de liefde maar ook in het klimaat. door Jurjen Boorsma “BEDRIJVEN KUNNEN ZICH NIET MEER VERSCHUILEN ACHTER CONSUMENTEN” leidde tot een gelauwerde wetenschap- pelijke publicatie in 2013. Greenpeace International noemt Heedes onderzoek een de hoekstenen van hun wereldwijde campagne tegen CO2-uit- stoot. Shell (2%) staat in Heedes top tien van historische CO2-vervuilers. Milieu- defensie/Greenpeace Nederland e.a. hebben in ECLI:NL: RBDHA:2021:5337 een door Heede als eerste geïdentificeer- de vervuilreus getackeld. Heede zelf blijft bescheiden onder het succes. De zaak is slechts zijdelings op zijn werk gebaseerd, vindt hij, hij had wat analytische inbreng en commentaar op technische aspecten. “In context, I think my involvement was minor, as the lawyers did most of the heavy lifting”, laat hij desgevraagd per mail weten. HEEL BELANGRIJK Helpen ze wel, die vonnissen? De grote vervuilers zijn tegenwoordig staatsolie- bedrijven in dictatoriale staten zoals Saoedi-Arabië en Rusland en de uitstoot gaat maar door. De Shell-uitspraak is zonder dwangsom of boete. Ook EXIM lijkt weinig geleerd te hebben. Heede vindt juridische actie desondanks “extremely important”, de uitspraken helpen onderstrepen dat managers en bedrijven steeds meer persoonlijk ver- antwoordelijk worden gehouden voor het niet halen van klimaatdoelstellingen. Ze nemen namelijk het risico dat ze hun “social license to operate” kwijtraken, aldus Heede. “Yes, it is too little, too late, but simultaneously it can certainly get far worse if we don’t pick up the pace and accelerate to reduce development and production and use of fossil fuels. Companies can no longer afford, in my view, to hide behind blaming their glo- bal consumers.” J ammer genoeg hebben we lang geslapen. Het broeikaseffect werd al in 1895 ontdekt door een Zweed, en in 1938 bereken- de een Britse wetenschapper al dat de aarde sinds 1850 een halve graad was opgewarmd door tien procent meer CO2. In 1972 rekende de Club van Rome voor dat we op weg naar nergens waren, en in 1988 getuigde een deskun- dige voor het Amerikaanse congres dat de wereld gevaarlijk opwarmde. Hij kwam niet over het gesnurk heen. Iemand die niet sliep was een Ameri- kaanse geograaf, Richard (Rick) Heede, die door Greenpeace twintig jaar gele- den werd ingehuurd om de CO2-uit- stoot van Esso (ExxonMobile) te bereke- nen. Heede had eerder naam gemaakt met het berekenen van de CO2-uitstoot van projecten van de Amerikaanse EXIM-bank, een staatsbank die export- kredieten financierde. Friends of the Earth won daar een rechtszaak mee (Civ. No. 02-4106, N.D. Cal) . De monomaan precieze Heede ontdekte door het met een stofkam uitvlooien van alle archieven van Esso en haar juridi- sche voorgangers dat het bedrijf in zijn eentje bijna vier procent van de histori- sche wereld-CO2-uitstoot had veroor- zaakt. Heede werkte vervolgens acht jaar lang op een woonboot in Californië van zijn laatste restje geld aan een studie naar 108 oliemaatschappijen en hun CO2-uitstoot door de jaren heen, wat Consumenten, staten en regeringen zijn zelf toch ook verantwoordelijk? Mis- schien wel meer. Heede ontkent die ver- antwoordelijkheid niet, en wil oliemaat- schappijen niet demoniseren, maar het merendeel van de verantwoordelijkheid ligt volgens hem toch bij de olie-indus- trie. “They have, by and large, been aware of the threat of climate change and the harm their products would con- tribute to for decades. Senior executives were warned, certainly by the 1970s, and chose to ignore it, or delay legislative action (political contributions, disinfor- mation campaigns, or other nefarious activities) in order to perpetuate the car- bon industry’s profitability. That doesn’t make them villains. But they did the risk.” Heeft hij ondanks het apocalyptische IPCC-rapport nog hoop ? “I remain opti- mistic”, klinkt het vanuit Californië. “It is not too late. The future may look grim, but a future in which we give up now is far grimmer indeed.” •