Mr.

MR. 1 2022 / 25 interview “HET IS JAMMER DAT DE BURGERFORA VAN HET OM EEN STILLE DOOD ZIJN GESTORVEN” WIE IS MARC HERTOGH? Marc Hertogh (Roermond, 1968) stu - deerde rechten (juridisch-bestuurs - wetenschappelijke studierichting) in Leiden en aan de London School of Economics and Political Science. Hij promoveerde in 1997 in Leiden op het proefschrift Consequenties van con- trole . De bestuurlijke doorwerking van het oordeel van de administratieve rechter en de Nationale ombudsman . In 2005 werd hij in Groningen be - noemd als hoogleraar rechtssociolo - gie. Daarvoor was hij postdoc en uni - versitair (hoofd)docent aan Tilburg University. Verder is hij onder andere editor-in-chief van het International Journal of Law in Context (Cambridge University Press) en voorzitter van de redactieraad van Recht der Werke - lijkheid. Centrale thema’s in zijn onderzoek zijn de maatschappelijke beleving van recht en rechtsstaat, het ver - trouwen in de Rechtspraak, de legiti - miteit van het overheidsoptreden en de effecten van rechtspleging en geschilbeslechting. worden gehoord. Dan maar een verlies op de Kneuterdijk.” BEKRITISEERBAARHEID Ik haal een uitspraak van u erbij, uit 2014: “De moderne rechter moet perma- nent werken aan responsieve, transparan- te en bekritiseerbare rechtspraak.” “Dat was naar aanleiding van een rap- port van de WRR, Speelruimte voor transparantere rechtspraak, dat ook nu nog verrassend actueel is. De WRR zag de zwarte toga als een black box. De Rechtspraak moet meer openstaan voor kritiek en debat, en in gesprek gaan met de samenleving. Kernbegrip daarbij is transparantie, maar dat wordt meestal ingevuld als: toegankelijkheid, camera’s in de rechtszaal, managementinformatie (hoeveel zaken zijn er afgedaan) en be- grijpelijkheid. Denk aan Promis (leesba- re strafvonnissen) en meer uitspraken publiceren op rechtspraak.nl . Volgens de WRR is transparantie ook bekritiseer- baarheid. Nadenken hoe rechters hun ei- gen werk navolgbaarder en inzichtelijker kunnen maken. De Rechtspraak moet zich niet afsluiten van kritiek, zoals nu vaak het geval is. In de Toeslagenaffaire was de eerste reactie heel defensief.” Hertogh ziet wel wat in een voorstel van de WRR: denk eens na over dissenting opinions . “Zo maak je worstelingen en overwegingen van rechters beter navolg- baar. Dat gebeurde voorzichtig in het toeslagenrapport van de rechtbanken. Ik hoop dat vaker te lezen. Dat is een mooie vorm van bekritiseerbaarheid en past heel erg bij deze tijd.” TWEESPRONG In feite staat de Rechtspraak op een tweesprong: wordt de gesloten of de open school over gezag van de Recht- spraak dominant? De eerste staat voor afstandelijkheid, mystiek, de zwarte toga, anderen moeten zich er niet mee bemoeien. Dat vindt Hertogh achter- haald. “Dat gaat uit van een maatschap- pij waar mensen zich zonder morren neerleggen bij autoriteiten – hooglera- ren, artsen, dominees. Neem de Rijden- de Rechter: ‘Dit is mijn oordeel en hier moet u het mee doen...’ Nou, mensen hebben zélf ook ideeën. Die zijn steeds hoger opgeleid, geëmancipeerder en vra- gen in medische kwesties een second opi- nion. Zij slikken het oordeel van de rechter niet zo maar omdat hij rechter is. Op de lange termijn is het voor het ge- zag van de Rechtspraak beter als rech- ters zich – in de school van openheid – kwetsbaar opstellen. Dat zij erkennen niet de absolute waarheid in pacht te hebben en dus openstaan voor kritiek. Dan kun je ook makkelijker terugkomen van oordelen die achteraf verkeerd wa- ren. Die openheid draagt veel meer bij aan het gezag van de Rechtspraak en sluit meer aan bij de huidige tijd.” En dan kan best: “Onderling met elkaar praten, interne tegenspraak organiseren, meer intervisie – daarvoor geldt geen enkele rechtstatelijke beperking. De lui- ken verder openen is méér dan weer een open dag en meer dan uitspraken publi- ceren. Het is ook: de burger structureel een plek geven binnen de rechtspraak , maar zo ver zijn we nog niet.” Een probleem daarbij is dat de rol van burgers soms wordt gebagatelliseerd (wat kan een burger nou toevoegen?) of juist gedramatiseerd: hij is boos of hyste- risch, hij wil alleen zware straffen, hij is een wappie. “Er zijn te veel aannames over de burger, maar tijdens die burger- fora waren OM’ers juist aangenaam ver- rast dat die burgers in die zaaltjes heel bedachtzaam waren.” ARROGANT Op dit moment is er voor maatschappe- lijke ontevredenheid over de Recht- spraak weinig ruimte, en dat vindt Her- togh gevaarlijk. “Als de Rechtspraak geen structureel antwoord vindt op de veranderende tijdgeest en de vermaat- schappelijking van de rechtsstaat, en te-