Mr. magazine voor juristen recensent Arlette Schijns (Beer advocaten) 65 WWW.MR-ONLINE.NL • JAARGANG 19 • NUMMER 2 • APRIL 2023 KLIMAATRECHT niet langer een niche, maar een kernactiviteit SYMPATHIEK PROJECT commercieel helpt sociaal RONDETAFELGESPREK topkantoren over toezicht, tijdgeest en foute cliënten ‘Ook de politiek is geen rechtsvrije arena’ ik en mijn cliënt Erik Luijendijk (Holla legal & tax) 41 Edwin Bleichrodt (PG bij de Hoge Raad):
Als jurist wil je het verschil maken. Voor je cliënt, voor je bedrijf, voor de samenleving. Natuurlijk moet je kennis dan up-to-date zijn. Maar er is meer. Scherpe juristen zijn in staat om verder te denken en vanuit verschillende perspectieven naar dezelfde zaak te kijken. Daarom nodigen onze docenten uit om kritisch door te vragen tot de kern en de essentie achter de actualiteit te doorgronden. Zo krijg je grip op de zaak en loop je steeds voorop als expert in je vakgebied. Dat maakt een wereld van verschil. Ga naar cpo.nl/maakhetverschil en lees hoe CPO-docent Egbert Loesberg het verschil maakt. De universitaire opleider voor scherpe juristen Onderdeel van de Radboud Universiteit De nieuwste wetenschappelijke inzichten Praktijkgericht en actueel Topdocenten met een frisse blik Interactieve onderwijsmethode Voor een succesvolle rechtspraktijk Hoe maak je het verschil?
MR. 2 2023 / 3 MICHIEL VAN KLEEF managing editor (vankleef@mr-magazine.nl) redactioneel Het wemelt in Nederland van de instanties die toezicht houden op het Openbaar Ministerie: de Nationale ombudsman, de Autoriteit Persoonsgegevens, de Inspectie Justitie en Veiligheid, de procureur-generaal bij de Hoge Raad, de minister en de rechter. Het probleem is alleen dat al die instellingen toezicht houden op een beperkt domein van het OM. De PG bij de Hoge Raad kijkt naar het magistratelijke werk (is een sepot terecht?), maar mag niets zeggen over organisatorische aspecten, en ook niet over lopende zaken. De Nationale ombudsman mag klachten over de bejegening in behandeling nemen, maar zich niet bemoeien met de inhoud van strafzaken. Anders dan in veel andere landen, is er in Nederland dus sprake van een versnipperd toezicht bij afwezigheid van één integrale toezichthouder. Het Openbaar Ministerie gaat keer op keer in de fout, zonder dat daartegen effectief wordt opgetreden. De moord op Els Borst had voorkomen kunnen worden als het OM zijn werk goed had gedaan. Dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid vaststelde dat het OM ernstig in gebreke is gebleken bij de beveiliging van Reduan B., Derk Wiersum en Peter R. de Vries, is ook hard aangekomen. Tussendoor kampte het OM ook nog eens met heel wat interne perikelen: een verzwegen affaire tussen twee hoofdofficieren, een plaatsvervangend hoofdofficier die seks had met minderjarigen en een officier die is veroordeeld wegens fraude met bankkaarten. En onlangs tikte de rechter nog twee officieren van justitie op de vingers omdat ze in de strafzaak tegen Box Consultants de vertrouwelijkheid van advocaten hadden geschonden. De aanklagers zouden strafbaar zijn geweest als geen ze strafrechtelijke immuniteit hadden gehad. Zoveel affaires: dat zijn geen incidenten meer. Dat is een trend. De tijd lijkt dan ook rijp voor hard ingrijpen door het instellen van integraal en extern toezicht op het Openbaar Ministerie. Door wie? Denk eens aan de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (ook wel de ‘commissie Stiekem’, die alle informatie vertrouwelijk behandelt) die de AIVD en de MIVD controleert. Zo’n orgaan kan het OM, onder leiding van de nieuwe voorzitter van het College van procureurs-generaal Rinus Otte, bij de les houden. Beter toezicht op het OM Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. De oplage van Mr. is 20.000; het blad verschijnt zes keer per jaar. Mr. heeft een website, www.mr-online.nl, en kent ook een wekelijkse nieuwsbrief. Informatie over Informatie over abonnementen en adreswijzigingen: zie verderop onder Abonnementen en Adreswijzigingen. Redactieadres Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem mail: redactie@mr-magazine.nl Redactie Michiel van Kleef (managing editor), mr. drs. Michel Knapen (nieuwsredacteur), mr. Sam Maasbommel (nieuws- redacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur), drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Vaste medewerkers mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), mr. Alieke Bruins, mr. Peter Louwerse, drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. Wouter Rohlof, mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer Website www.mr-online.nl Webmeester Richard de Vries mail: webmeester@mr-magazine.nl Uitgeverij Uitgeverij Mr. BV Paul Krugerkade 45A, 2021 BN Haarlem Charley Beerman (publisher) mail: beerman@mr-magazine.nl Ontwerp & vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Drukwerkinkoop en productiebegeleiding RVV/Grafisch, Almere Media-advies Bas van Wooning, 023 – 711 3200 mail: vanwooning@mr-magazine.nl Abonnementen Abonnementen zijn gratis voor juristen die als zodanig werkzaam zijn en voor wo-rechtenstudenten. Voor anderen: jaarabonnement € 124,50. Meer informatie: www.mr-online.nl/abonneren/ Adreswijzigingen Adreswijzigingen alleen per e-mail en onder vermelding van abonneenummer (zie adresdrager) via abonnementen@ mr-magazine.nl Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd. ISSN 1388-3372 Copyright Uitgeverij Mr. BV 2023
BUITEN DE GEBAANDE PADEN VIND JE NIEUWE WEGEN Pionieren is NOMAD op het lijf geschreven. Wij zien kansen, denken in mogelijkheden en verkennen graag nieuwe wegen. Hierbij zijn partners zoals Ploum van grote waarde. Ploum helpt ons als gids op juridische paden die we niet dagelijks bewandelen. Kasper Schouten – The Nomad Company
MR. 2 2023 / 5 2023 mr. 2 2023 Interview Edwin Bleichrodt 20 Als procureur-generaal bij de Hoge Raad heeft Edwin Bleichrodt een sleutelrol in het beschermen van de rechtsstaat. Hij vertelt over de verschillende taken die hij heeft. “De rechtsstaat is niet inwisselbaar.” Rondetafelgesprek 30 Toezicht op de advocatuur, Russische cliënten, de inflatie, de relatie tussen grote kantoren en de sociale advocatuur. Het kwam allemaal aan de orde tijdens het door Mr. georganiseerde rondetafelgesprek met leidinggevenden van zes advocatenkantoren. Commercieel helpt sociaal 52 Sociaal advocaten hebben veel animo voor de diensten van de Praktizijns-Sociëteit. Ze kunnen dankzij steun van commerciële kantoren gratis of met korting juridische literatuur inzien en cursussen volgen. Muraal 59 Het onderkomen van het Openbaar Ministerie NoordHolland in Haarlem werd gerenoveerd. Het kreeg een eigen ingang en voldoet aan de eisen van de tijd. APRIL Klimaatrecht Bij klimaatrecht denken we al snel aan de processen van Urgenda tegen de Staat en van Milieudefensie tegen Shell. Maar klimaatrecht behelst veel meer. “Het is het rechtsgebied van de toekomst.” 44 30 41 Nieuws 6 KORTE BERICHTEN, over onder meer de eerste sociaal notaris, cryptocommunicatie en digitalisering van oude processtukken 10 MEESTERS VAN DE WEEK 13 BETER WERK, met onder meer personalia, overstappers en arbeidsthermometer 17 MR.STUDENTEN Column 29 ARREST VAN DE MAAND Een goed advocaat wint het pleit Rubrieken 18 SNELRECHT Actuele onderwerpen op vele rechtsgebieden 41 IK EN MIJN CLIËNT Erik Luijendijk (Holla legal & tax) en Janneke van Gog (Van Neynsel) 50 DEALMAKERS Deals uit de afgelopen periode Subsidiair 63 LEZEN Christiaan Alberdingk Thijm (bureau Brandeis) over Doe zelf normaal van Maxim Februari 65 LEZEN Arlette Schijns (Beer advocaten) over Letselschade van Vonne van der Meer “Kantoren moeten hun eigen morele keuze maken” RUTGER PLOUM
6 / Mr. 2 2023 nieuws DE EERSTE SOCIAAL NOTARIS IS VAN START GEGAAN ge volgens de Wet op de rechtsbijstand in familierechtzaken, in 2023: 949 euro. “Een eigen bijdrage moet passen bij de draagkracht van de cliënt. Zolang dat niet zo is, blijft notariële rechtsbijstand niet voor iedereen bereikbaar.” Om de notaris financieel toegankelijker te maken pleit de KNB ervoor om notariële rechtsbijstand in familiezaken onder te brengen bij de Wet op de rechtsbijstand. Deze wet noemt notarissen al als rechtsbijstandsverleners met wie de Raad voor Rechtsbijstand een overeenkomst kan sluiten. Maar dat is dat nog niet gebeurd. Het notariaat zelf kan er meer aan doen om kwetsbare mensen te bereiken, vindt HillenMuns. Het kan in begrijpelijke taal of met beelden uitleggen wat een notaris voor iemand kan doen. Inhoud en vorm van de dienstverlening kunnen ook beter aansluiten op de behoeften van deze groepen. De KNB pakt die handschoen op, meldt Hillen-Muns. Zo wordt er gewerkt aan laagdrempelige informatievoorziening over het werk van de notaris. Daarin wordt, met begrijpelijke informatie, verteld over bijvoorbeeld nalaten en erven. KORTE LIJNTJES SP-Tweede Kamerlid Michiel van Nispen zegt dat de gang naar de notaris veel conflicten kan voorkomen. “Als ik hoor welke geschillen bij rechters en advocaten terechtkomen, denk ik vaak. ‘Was nou naar de notaris gegaan”, zei hij in een artikel in het decembernummer van Mr., “dan waren we niet in een langslepend juridisch conflict terechtgekomen.” Dat sommige notarissen voor een lager tarief of gratis werken is volgens Van Nispen “hartstikke mooi, maar dat is geen structurele voorziening.” Annerie Ploumen, voorzitter van de KNB, zegt in hetzelfde artikel dat het niet alleen gaat om financiële drempels. “De aansluiting tussen de persoonlijke wereld en de juridische hulpverlening is steeds complexer geworden, onder meer door samengestelde gezinnen en de platformeconomie. Dat vraagt om maatregelen van het notariaat en korte lijntjes.” Ploumen vindt dat ook grote kantoren hun steentje moeten bijdragen. “Die doen meestal weinig familierecht, maar de notarissen die daar werken hebben allemaal de basiskennis.” (MK) Enkele maanden na de initiatiefnota van Tweeede Kamerlid Michiel van Nispen is het in ‘s-Hertogenbosch zover: notaris Yvonne Vleeshouwers is begonnen met Sociaal Notariaat Den Bosch. Het initiatief van Vleeshouwers past binnen het beleid van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) om de drempel naar het notariaat te verlagen. De organisatie van notarissen zet een campagne op om ook mensen te helpen die kampen met een te kleine beurs, schulden, taalachterstand of een ontoereikend netwerk. AANPAKKEN In zijn initiatiefnota riep SP-Kamerlid Michiel van Nispen minister Weerwind (voor Rechtsbescherming) op om te komen met plannen voor een betaalbaar en laagdrempelig notariaat. Yvonne Vleeshouwers brengt dit nu in de praktijk. “Er is iets wat me al jaren dwarszit”, zegt zij. “In Nederland heb je tientallen sociale regelingen – ook voor juridische bijstand – maar niet voor notariële zaken. Wel is er goede hoop dat dat gaat veranderen. Maar afwachten is niet m’n sterkste kant: ik houd van aanpakken.” Daarom is ze, samen met een team van vrijwilligers, met Sociaal Notariaat Den Bosch begonnen. Vleeshouwers is verder verbonden aan notariskantoor Hoffspoor in Rosmalen. Het sociaal notariaat doet ze ernaast. Iedereen die in de gemeente Den Bosch woont kan bij Sociaal Notariaat gratis adviezen krijgen over samenwonen, trouwen of scheiden, maar ook over voogdij, het maken van een testament of over een erfenis. Er is een stichting opgericht om mensen die het echt niet kunnen betalen en toch een akte nodig hebben, ook financieel te kunnen helpen. Sociaal Notariaat Den Bosch houdt elke dinsdag een gratis inloopspreekuur in een wijkcentrum. Een afspraak maken is niet nodig. Als een advies meer tijd kost, kan wel een afspraak worden gemaakt. Eén keer per maand is er, ook op dinsdagmiddag, een ‘Vertelmiddag’. Dan geeft Vleeshouwers op een makkelijke manier uitleg over een notarieel onderwerp. EIGEN BIJDRAGE De KNB zit ook niet stil. In het Tijdschrift voor Schuldsanering stelt Madeleine Hillen-Muns, juridisch adviseur bij de KNB dat een grote groep Nederlanders nooit bij de notaris komt. Mensen moeten enige kennis van het recht hebben om naar de notaris te kunnen gaan, of op z’n minst het besef dat het mogelijk is zaken juridisch vast te leggen. Daarnaast is ook een netwerk nodig, aldus Hillen-Muns. Bovendien moeten mensen over het geld beschikken om notarisdiensten te kunnen betalen. Nu biedt de Wet op het notarisambt (in artikel 56) wel een regeling die is bedoeld als voorziening voor dit probleem, maar die schiet tekort, stelt Hillen-Muns. “Niet alleen is de voorziening onbekend en de procedure klantonvriendelijk, de regeling dekt niet alle familierechtelijke diensten en de eigen bijdrage is nog steeds te hoog.” Die eigen bijdrage is gelijk aan de maximale eigen bijdra-
MR. 2 2023 / 7 Ga voor actueel juridisch nieuws en uitgebreidere versies van deze berichten naar www.mr-online.nl nieuws De twee officieren van justitie die het verschoningsrecht van Stibbe-advocaten hebben geschonden, zouden in principe moeten worden vervolgd. Dat oordeelde het gerechtshof Den Haag in een artikel 12-procedure. Zo ver zal het echter niet komen: de OM-magistraten genieten immuniteit. Advocaat Daan Doorenbos (Stibbe) ontdekte in 2021 dat het Openbaar Ministerie beschikt over geheime correspondentie tussen hem en zijn cliënt Box Consultants. Die laatste werd vervolgd door het OM en Doorenbos stond het bedrijf bij. Na de ontdekking deed Doorenbos aangifte tegen de twee officieren van justitie. De correspondentie valt volgens hem onder zijn verschoningsrecht maar het OM vond dat dit recht werd misbruikt, reden om het terzijde te schuiven. Het OM weigerde de twee officieren te vervolgen, waarop Doorenbos een zogenoemde artikel 12-procedure begon. Zelf werd hij bijgestaan door Dian Brouwer (Jahae Raymakers Advocaten en bijzonder hoogleraar Verdediging in strafzaken). Het OM werd bijgestaan door Marianne Hirsch Ballin (Pels Rijcken en hoogleraar Straf- en strafprocesrecht). In zo’n procedure kan het OM worden gedwongen tot vervolging over te gaan. MISDRIJF In die procedure constateerde het gerechtshof Den Haag dat de officieren van justitie mogelijk een misdrijf pleegden. Zelfs als de officieren vermoedden dat het verschoningsrecht werd misbruikt, heeft het OM niet het recht om de geheime correspondentie te gebruiken, oordeelt het gerechtshof. Bovendien is aangetoond dat er geen misbruik in het spel was. Volgens het gerechtshof hebben de twee aanklagers “willens en wetens de kans aanvaard dat zij de op hen rustende en uit hun ambt voortvloeiende plicht tot geheimhouding zouden schenden”. Ze zouden kunnen worden vervolgd voor schending van geheimen (artikel 272 Wetboek van Strafrecht), waarop een gevangenisstraf staat van een jaar of een geldboete van minimaal 22.500 euro. Toch zal het niet zover komen: hun handelen “kan niet worden aangemerkt als persoonlijk handelen, maar als gedragingen van het OM”. OFFICIEREN VRIJUIT NA SCHENDEN VAN HET VERSCHONINGSRECHT CRYPTOCOMMUNICATIE INZIEN MAKKELIJKER VOOR ADVOCAAT Samen met het Openbaar Ministerie en de politie heeft het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) een manier gevonden om advocaten inzage te bieden in versleutelde communicatie van verdachten, zonder dat zij daarvoor hun kantoor hoeven te verlaten. Tot voor kort moesten Nederlandse advocaten afreizen naar het NFI in Den Haag om cryptocommunicatie – via programma’s als Ennetcom, PGP Safe en Encrochat – te kunnen inzien. De digitale zoekmachine ‘Hansken’, die inmiddels in duizenden strafzaken wordt gebruikt, zullen zij in de toekomst echter gewoon vanachter hun eigen bureau kunnen raadplegen. Daarmee loopt Nederland voor op andere landen, waar strafpleiters zich bijvoorbeeld moeten melden bij het politiebureau. “De nieuwe wijze van inzage in digitale bewijsmiddelen met een professionele zoekmachine vanaf de eigen werkplek van advocaten, is uniek in de wereld”, zegt landelijk officier van justitie digitale opsporing Martijn Egberts daarover. DUIDELIJKE MEERWAARDE Afgelopen drie maanden liep een pilot met drie advocatenkantoren. De resultaten zin positief: de nieuwe methode scheelt (reis)tijd en biedt de nodige flexibiliteit. Desiree de Jonge, advocaat te Rotterdam (Cleerdin & Hamer Advocaten) deed mee en ziet een duidelijke meerwaarde in het kunnen doorzoeken van de data vanaf haar eigen werkplek, met alle dossierstukken binnen handbereik en op een moment dat het uitkomt. Ook de gebruiksvriendelijkheid is een groot pluspunt: “De inzagefunctie werkt makkelijk, geeft een overzichtelijk beeld van de beschikbare data en biedt alle opties die er ook zijn bij een bezoek aan het NFI.” Het NFI heeft voor advocaten een e-learning-module ontworpen voor het werken met Hansken. Een verbeterpunt is volgens De Jonge dat nu wordt gewerkt met een periodieke inzagefunctie. Zij zou graag zien dat deze in het vervolg standaard beschikbaar wordt gesteld. Maar in het algemeen verwacht de raadsvrouw veel van de nieuwe technologie: “Een toekomstgericht strafproces kan niet zonder een dergelijke inzagemogelijkheid voor de verdediging.” TIJDELIJK SYSTEEM Inzage in cryptocommunicatie is dit jaar mogelijk in zo’n honderd strafzaken. De huidige methode is een tijdelijk systeem om ervaring op te doen, die zal worden meegenomen in de zoektocht naar een definitieve oplossing. (SM)
Het CPO heeft een ruim aanbod aan (online) cursussen en webinars. Kijk voor meer informatie en ons uitgebreide cursusaanbod op cpo.nl. Voor scherpe denkers. Welke cursus volgt u bij ons dit jaar? Symposium Dag van de Privacy - Handhaving met Friederike van der Jagt Cursus Actualiteiten Verbintenissenrecht met René Klomp Webinar Actualiteiten Arbeidsrecht met Femke Laagland Cursus Wwft in uw praktijk met Birgit Snijder-Kuipers Cursus EU Actieplan duurzame groei financieren met Kitty Lieverse Cursus Juristen en Responsible Business Conduct met Renske van Ekdom Cursus Actualiteiten Aansprakelijkheid & litigation in de financiële sector met Danny Busch Cursus Hoofdelijkheid, regres en subrogatie met Daniël Stein Cursus Actualiteiten Zakelijke rechten met Valérie Tweehuysen Cursus Asset based finance met Tom Hutten Webinar Taken en bevoegdheden curator en rechter-commissaris met Bert Jansen Cursus Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR) in de praktijk met Gerard van Solinge
MR. 2 2023 / 9 nieuws Door bijna vijftig meter handgeschreven processtukken uit de 18e eeuw te ontcijferen en digitaliseren, heeft hoogleraar rechtsgeschiedenis Hylkje de Jong (Vrije Universiteit) belangrijke documenten toegankelijk gemaakt voor een groot publiek. Ze heeft daarvoor de gouden penning van de stichting voor Oud-Vaderlands recht ontvangen. Sinds ruim een jaar is De Jong bezig met het handmatig transcriberen van moeilijk te ontcijferen civiele processtukken. Het zogenoemde HUF-project begon bij het Hof van Friesland. Samen met historisch centrum Tresoar in Leeuwarden liet De Jong 48 meter civiele procesdossiers uit de periode 1716-1730 inscannen. Het softwareprogramma Transkribus moest de teksten daarna digitaliseren. Later zijn de overige 148 meters aan dossiers (1700-1811) aan de beurt. Hetzelfde wil De Jong nog doen met processtukken van de hoven van Holland, Utrecht, Gelre en Zutphen. Werken met kunstmatige intelligentie binnen de rechtsgeschiedenis moet verbanden laten zien die eerst niet opvielen. De Jong wil zo te weten komen in hoeverre in die periode het Romeinse recht is gebruikt. Tot 1809 had elk gewest z’n eigen rechtsbronnen, overal gold weer ander stadsrecht. Schoot dat tekort of kwamen rechters er niet uit, dan werd teruggegrepen op het Romeinse recht. In Friesland was dit zelfs leidend, in tegenstelling tot elders in Nederland. In welke mate het werd gebruikt is onderwerp van nader onderzoek. (MK) De rechtbank Den Haag trekt een principiële streep waar het gaat om bezwaarbureautjes die goud geld verdienen aan de hoge proceskostenvergoeding in Mulderzaken. Zaken in het kader van de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (de Wet Mulder) zijn zeer lucratief voor commerciële bezwaarbureaus. In zo’n Mulderzaak verlaagde de Haagse rechtbank de vergoeding van bijna 1.300 euro naar 100 euro, “om principiële redenen”. Het ging om iemand die zestien kilometer harder had gereden dan de toegestane vijftig kilometer per uur. Omdat de gemachtigde constateerde dat in het proces-verbaal de verkeerde feitcode was opgenomen, moest de kantonrechter de betrokkene in het gelijk stellen wat betreft aanpassing van de feitcode, al was de verkeersboete terecht. Volgens vaste jurisprudentie moeten de proceskosten dan worden vergoed. Maar de rechter vond het niet aan de samenleving uit te leggen “dat de gemachtigde bijna 1.300 euro proceskostenvergoeding ontvangt terwijl zijn inspanningen in deze Mulderzaak gering zijn.” De kantonrechter voelde zich genoodzaakt een oproep te doen aan de wetgever “om op structurele wijze een einde te maken aan de te hoge proceskostenvergoedingen in Mulderzaken”. (SM) PROF DIGITALISEERT TIENTALLEN METERS OUDE PROCESSTUKKEN 1.200 EURO MINDER VOOR ‘MULDER-COWBOYS’ RECHTENPAND VERNOEMD NAAR EERSTE VROUWELIJKE RECHTER BUITENGEWOON HOOGLERAAR Daarnaast was Hudig van 1957 tot 1972 buitengewoon hoogleraar Kinderrecht en Kinderbescherming aan de Universiteit Utrecht. Ook dit was een primeur, ze was de eerste vrouwelijke hoogleraar aan de toenmalige rechtenfaculteit. (KR) De Universiteit Utrecht maakte onlangs bekend een rechtenpand om te dopen tot Johanna Hudiggebouw. Aanvankelijk waren er plannen om een grote collegezaal naar Hudig te vernoemen. Maar toen er een naam moest worden bedacht voor een pand aan Achter Sint Pieter in de Utrechtse binnenstad, waar later dit jaar een paar honderd medewerkers van het departement Rechtsgeleerdheid hun intrek nemen, was de beslissing snel genomen. CRIMINALITEIT DER VROUW Johanna (‘Han’) Hudig (1907-1996) studeerde rechten in Utrecht. Nadat ze in 1934 was afgestudeerd ging ze aan de slag bij het net opgerichte Criminologisch Instituut (het huidige Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen). Het viel haar op dat er weinig bekend was over vrouwelijke criminaliteit, ze besloot daar een proefschrift aan te wijden; in 1939 promoveerde ze bij hoogleraar strafrecht Pompe cum laude op De criminaliteit der vrouw. Intussen was Hudig in 1938 als inspecteur bij de Kinderpolitie in Rotterdam begonnen. Daar werkte ze tot 1946, toen ze naar de Verenigde Staten vertrok om sociologie en sociaal werk te studeren aan de Universiteit van Chicago. Tijdens haar verblijf daar kreeg ze van de Rotterdamse kinderrechter Overwater het verzoek om te solliciteren als rechter, zodat ze hem kon opvolgen. In 1947 werd Hudig benoemd tot (kinder)rechter bij de rechtbank Rotterdam. Zij was de eerste vrouwelijke rechter in Nederland; christelijke regeringscoalities hadden de komst van een vrouw in het ambt lange tijd tegengehouden (wat de Hoge Raad betreft hadden ‘damesrechters’ al een kwart eeuw eerder hun entree mogen maken). Hudig bleef rechter tot haar zeventigste. Vijf jaar daarvoor, in 1972, benoemde de rechtbank haar tot vicepresident. Johanna Hudig op weg naar haar installatie als vice-president (foto: Ary Groeneveld, Stadsarchief Rotterdam)
10 / Mr. 2 2023 Dit is een selectie van de uitspraken die de meesters van de week deden op www.mr-online.nl. meesters van de week onze Rechtspraak, die zo’n overtuigende, principiële uitspraak heeft geproduceerd.” De staatssecretaris van Justitie kan nog cassatieberoep aantekenen. Bent u dan ook weer van de partij? “Dat is een beslissing die ik samen met de cliënten en onze pro bono-commissie zal nemen. Het ligt wel voor de hand dat ik in cassatie ook weer van de partij ben: ik ben advocaat bij de Hoge Raad, ken het dossier en voel mij betrokken bij de zaak.” 28 FEBRUARI JEROEN VAN HELDEN Jeroen van Helden (De Clercq Advocaten Notariaat), werkte tijdelijk vanuit Wenen. De Clercq biedt zijn medewerkers sinds kort de mogelijkheid om vier weken op afstand te werken. Werd uw fysieke aanwezigheid door cliënten en collega’s niet gemist? 6 FEBRUARI ANJA DIRKZWAGER Anja Dirkzwager (Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving) is benoemd tot bijzonder hoogleraar Reclassering aan de Vrije Universiteit. U bent projectleider van het Prison Project, een langlopend onderzoek naar de effecten van detentie op het verdere leven van gedetineerden en hun families. Wat zijn belangwekkende resultaten? “We doen onder meer onderzoek naar procedurele rechtvaardigheid. Dat heeft onder andere laten zien dat wanneer gedetineerden de bejegening door actoren in de strafrechtketen als rechtvaardiger en respectvoller ervaren, ze zich minder misdragen tijdens hun detentie en minder recidiveren na vrijlating. Momenteel wordt hier in twee nieuwe deelprojecten, waarbij ook nieuwe data verzameld wordt, dieper op ingegaan.” 13 FEBRUARI MINOU WOESTENENK Advocaat Minou Woestenenk (Woestenenk Legal) heeft bij de Rechtspraak een klacht ingediend over het herhaaldelijk niet ontvangen van aangetekende post. Hoe zou het probleem kunnen worden opgelost? “Ik richt me hier even rechtstreeks tot de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en de Rechtspraak: stuur gewoon ALLE correspondentie IN IEDER GEVAL altijd per e-mail naar de gemachtigde toe. Mag ook per post ernaast, als dat per se moet, maar er is een goed en veilig systeem voor, namelijk Zivver. En ook voor de nota’s voor het griffierecht bestaat een prima digitaal systeem. Waarom overigens de Afdeling bestuursrechtspraak sowieso geen gebruikmaakt van beide systemen en haar eigen wegen bewandelt, is voor mij een nog niet opgelost raadsel. (...)” 20 FEBRUARI THIJS VAN AERDE Onder leiding van Thijs van Aerde stond Houthoff pro bono een coalitie van maatschappelijke organisaties bij die de Staat wil dwingen te stoppen met discriminerdend beleid. Het gerechtshof Den Haag heeft beslist dat de Koninklijke Marechaussee mensen niet langer aan de grens mag selecteren op basis van hun huidskleur. Gefeliciteerd met deze overwinning. Voelt het ook zo? “Dank! Het geeft enorm veel voldoening dat het gerechtshof de cliënten op deze manier in het gelijk heeft gesteld. Ik ben trots op het hele team, dat veel tijd en energie in deze zaak heeft gestoken, en op MEESTERS VAN DE WEEK Anja Dirkzwager Thijs van Aerde Jeroen van Helden Michiel Tjepkema Joost Diks Minou Woestenenk
MR. 2 2023 / 11 meesters van de week “De meeste cliënten merkten er niets van dat ik een tijdje remote werkte. Mijn praktijk is best internationaal georiënteerd, dus besprekingen met cliënten gaan meestal per telefoon of online. Zeker sinds corona. Of ik nu op kantoor zit, thuis in mijn werkkamer of in een appartement in Wenen maakt voor cliënten weinig verschil. Wenen ligt bovendien in dezelfde tijdzone als Nederland. Ook binnen ons team zijn we gewend om remote samen te werken, dus dat verloopt vlekkeloos.” Waarin zit volgens u de belangrijkste meerwaarde van een poosje werken op afstand? “Het is vooral een mooie kans om een tijdje onderdeel uit te maken van het dagelijks leven in een vreemde stad. Dat geeft toch net weer een verruiming van perspectief.” 13 MAART MICHIEL TJEPKEMA Michiel Tjepkema, hoofd kennisunit van de Directie bestuursrechtspraak van de Raad van State, is benoemd tot hoogleraar Overheidsaansprakelijkheid en mijnbouwschade aan de Open Universiteit (0,2 fte). Wat is het eerste onderwerp waarmee u aan de slag gaat? “De laatste jaren heeft de mijnbouwschade natuurlijk vooral gespeeld in Groningen. De mijnbouwschade in Limburg heeft gelukkig niet de omvang van de Groningse, maar deskundigen voorspellen dat zich de komende jaren veel meer gevallen van na-ijlschade kunnen gaan voordoen. Over de schadevergoedingspraktijk in Groningen liggen inmiddels uitvoerige rapporten: een mooie evaluatie van de Tijdelijke Wet Groningen door de Universiteit Utrecht en Andersson Elffers Felix en natuurlijk het recente rapport van de Parlementaire Enquête Commissie. Het ligt voor de hand nu eerst te bezien welke lessen we kunnen leren uit Groningen.” 20 MAART JOOST DIKS Joost Diks (Advocaten Familie- & Erfrecht) heeft met zijn collega Bregje Boelens en oud-VARA-coryfee Inge Diepman een nieuw seizoen van de podcast ‘De Erfrechtadvocaat’ gemaakt. De laatste tijd is er door de perikelen van de families Hazes en Des Bouvrie nogal wat media-aandacht geweest voor testamenten. Is dat een goede zaak? “Voor de betrokkenen lijkt het me onwenselijk dat de media betrokken zijn. Mediaaandacht dient voor betrokkenen zelf vaak geen enkel doel. Cliënten die bekend zijn raad ik zelf ook af de media op te zoeken. Vaak willen ze juist ook voorkomen dat hun privékwesties in de openbaarheid komen. Aan de andere kant is het natuurlijk wel een goede zaak dat het erfrecht zo in de belangstelling staat. Mensen kunnen zo op het idee gebracht worden nog eens goed naar hun testament te laten kijken. Ook voor onderwijsdoeleinden zijn bekende voorbeelden uit de praktijk natuurlijk goed om te gebruiken.” 28 MAART EWOUT JANSEN Ewout Jansen (Voetnoot Advocatuur) is advocaat van Republiek, de beweging die onder meer met rechtszaken de macht van de koning probeert in te perken en onlangs nul op het rekest kreeg van de Haagse rechtbank. Republiek heeft genoeg geld opgehaald om zo nodig door te procederen tot het EHRM. Waar hoopt u als jurist op: in beroep meteen gelijk krijgen van het gerechtshof of een Straatsburgs avontuur? “Ik heb de Staat aangeboden de procedure te verkorten via prorogatie of sprongcassatie, maar de landsadvocaat weigerde daaraan mee te werken. Ik vind het wel vreemd dat de landsadvocaat – ook na alle commotie rond dat kantoor – niet wil meewerken aan het beperken van de kosten. Ik zou denken: als het zo’n kansloze mediastunt is, laten we dan een instantie overslaan. Als het kansrijk is, maar de Staat zich sowieso niet wil neerleggen bij het oordeel van het hof of de rechtbank, laten we dan sneller de rechtsgang doorlopen. Ik kan alleen maar commerciële redenen verzinnen om geen instantie over te slaan, dat is zonde van belastinggeld.” Als u het voor het zeggen had… “Dan zou ik James Bond op Poetin afsturen.” 3 APRIL KASPER KRZEMIŃSKI Kasper Krzemiński (NautaDutilh) sprak zijn oratie uit als bijzonder hoogleraar executie- en beslagrecht met bijzondere aandacht voor de positie van de gerechtsdeurwaarder aan de Universiteit van Amsterdam. Is het nog van deze tijd dat deurwaarders het halve land rondrijden met een exploot? De Belastingdienst stuurt ook brieven die minstens zo belangrijk zijn, en die vind je in je DigiD. “Ik denk dat dit precies een functie van de gerechtsdeurwaarder is die structureel wordt onderschat. De deurwaarder komt bij mensen aan de deur en geeft hen – in begrijpelijke taal – uitleg over de inhoud en gevolgen van de exploten die hij uitbrengt. Juist dat persoonlijke contact is van groot belang om met mensen in gesprek te treden en oplossingen mogelijk te maken. Natuurlijk kan een whatsapp-berichtje of sms helpen als herinnering voor een zitting, maar dat kan onmogelijk de betekening door de deurwaarder vervangen. Het gaat namelijk om effectieve rechtsbescherming en toegang tot recht van de schuldenaar. Ook de gedachte dat betekening digitaal via de MijnOverheid berichtenbox of DigiD kan, gaat eraan voorbij dat sociaaleconomisch kwetsbaren in onze samenleving onvoldoende in staat zijn deze kanalen te gebruiken. Als ik iets geleerd heb over de schuldenproblematiek, is het wel dat schulden vooral het doe-vermogen van mensen aantasten. Het beleid voor betekening van stukken moet op die realiteit worden afgestemd, en niet op het doe-vermogen van de gemiddelde Mr.-lezer.” • KENT U EEN POTENTIËLE MEESTER VAN DE WEEK? MAIL ONS! INFO@MR-MAGAZINE.NL Ewout Jansen Kasper Krzeminski
12 / Mr. 2 2023 ‘Europese ESG-compliance is pure bedrijfsstrategie’ Bedrijven worden steeds meer geconfronteerd met Europese ESG-wetgeving (Environmental, Social and Governance). Deze stelt eisen aan duurzaamheidsrapportages en heeft ook direct impact op de bedrijfsstrategie. Alles moet langs de lat van de ESG-wetgeving worden gelegd. Management teams, legal counsel, technici, HR en externe adviseurs staan voor een uitdaging, want compliance is veel werk. Toen Alexandra Jurgens-Boot op diverse podia in 2015 begon over ESG, oogstte ze vooral glazige blikken. “Mensen keken me verbaasd aan, vroegen zich af waar ik het over had.” Dat is tegenwoordig anders. ESG krijgt steeds meer bekendheid en prioriteit. ESG is ook enorm in beweging. Door de Europese regelgeving wordt het in toenemende mate een juridisch domein. De regelgeving bepaalt steeds gedetailleerder hoe over ESG moet worden gerapporteerd (SFDR1 en CSRD2 bijvoorbeeld) en ook welke normen moeten worden gehaald (Taxonomie3). “Wij adviseren al zeker tien jaar actief op duurzaamheidsthema’s, maar de vraag naar kwalitatief en inhoudelijk juridisch ESG-advies is nog nooit zo groot geweest. Onze tip voor alle ESG-adviseurs: neem de vereisten van de Europese wetgeving als uitgangspunt.” Transparantie en gelijk speelveld De Europese duurzaamheidsregelgeving gaat vooral over transparantie en eenduidige rapportage. Zo ontstaat een gelijk speelveld, omdat alle organisaties op dezelfde manier moeten rapporteren, over dezelfde doelstellingen, met dezelfde berekeningen en formules. ESG-compliance als strategie “Wij beginnen eigenlijk alle opdrachten bij de basis: Waar wil je naartoe als bedrijf? Waar sta je nu? Hoe kan ESG waarde toevoegen? Strategie is onmisbaar. Je moet eerst keuzes maken. Dit geldt zowel voor onze SFDR als CSRD-plichtige cliënten.” Financiëlemarktdeelnemers leggen zich inmiddels actief toe op compliant reporting. Dat is niet zo gek, want de deadline is 30 juni dit jaar.” De CSRD gaat voor veel bedrijven volgend jaar spelen. “Zelfs ondernemingen die nog niet door wetgeving worden verplicht, willen toch sturen op compliance. Die urgentie wordt gevoeld omdat compliance nauw samenhangt met de financiering van vastgoed. Banken vinden ‘grijze’ klanten een risicofactor.” SFDR: 4 shades of green ‘Hoe word ik lichtgroen?’ is dan ook een veelgestelde vraag aan Jurgens-Boot. Financiëlemarktdeelnemers moeten kleur bekennen: zijn hun producten grijs (art. 6) of groen (art. 8 en 9)? De markt voor groene beleggingen groeit niet alleen omdat financieringsvoorwaarden vaak beter zijn. Bedrijven worden ook gemotiveerd door hun eigen medewerkers, ketenpartners, war for talent en natuurlijk klanten. De hele waardeketen wordt beïnvloed. “Een financieel product kan ook ‘lichtgroen’ zijn als je sociale duurzaamheid als speerpunt kiest. Dat is nog weinig bekend. Met onze samenwerkingspartners als het International WELL Building Institute hebben wij op sociale duurzaamheid veel kennis en ervaring opgedaan.” Regeldruk verlagen “Compliance blijft een enorme operatie”, weet Jurgens-Boot. “Je kunt namelijk niet je eigen ESG-model gebruiken, je moet je houden aan de Europese voorschriften.” Regeldruk en complexiteit van de regelgeving leiden af van werkelijk verduurzamen. “Wij hebben een automated SFDR-compliant reporting platform ontwikkeld: Stainable4. Ga niet knippen plakken, maar gebruik technologie, zo blijft de focus op de inhoud.” In Stainable zijn de 200 pagina’s van de SFDR/RTS gecomprimeerd tot dynamische vragenlijsten. “Het werkt net zo eenvoudig als het belastingformulier. Bovendien bouwt een bedrijf gestructureerd aan een eigen database voor alle assets.” • 1 Sustainable Finance Disclosure Regulation, en RTS: Regulatory Technical Standards. Voor financiëlemarktdeelnemers. Eerste rapportageplicht: juni 2023 (over 2022)! 2 Corporate Sustainability Reporting Directive, en ESRS: European Sustainability Reporting Standards. Voor grote en middelgrote ondernemingen. Eerste rapportageplicht in juni 2025 (over 2024). 3 Taxonomie voor gebouwen 4 Stainable is verkrijgbaar in 27 landen en wordt ook toepasbaar voor de CSRD. Alexandra Jurgens-Boot begon in 1989 als advocaat, was partner bij grote kantoren en begon in 2002 het nichekantoor Boot Advocaten (vastgoed- en bouwrecht). Illustratieve projecten zijn bijvoorbeeld stadhuis Den Haag, de Erasmusbrug Rotterdam, Piet Heintunnel, Hermitage Amsterdam, woonwinkelcomplexen Leidsche Rijn in Utrecht, spoorlijnen. Boot Advocaten werkt voor marktpartijen waaronder beleggers, ontwikkelaars, bouwers en overheden. In 2015 startte Jurgens-Boot Blue Building Institute, een ngo voor de verduurzaming van vastgoed. Partijen zoals Rabobank, Colliers, BAM/AM , Arcadis en Ahold zijn partners van het eerste uur. - INGEZONDEN MEDEDELING -
MR. 2 2023 / 13 CLAIRE VAN DER HOEVEN (22) is per 1 maart begonnen als counsel bij HabrakenRutten in Amsterdam. Daarvoor werkte ze bij De Brauw Blackstone Westbroek. Van der Hoeven is gespecialiseerd in public law. MAUD WINTHAGEN (23) is op 1 maart in Woerden haar eigen kantoor begonnen: Maud Wint Advocatuur en Mediation. Ze is gespecialiseerd in familierecht.Daarvoor werkte Winthagen bij GvK Advocaten. BOB RIKKERT (24) is per 1 maart overgestapt van Rutgers & Posch naar Taylor Wessing in Eindhoven. Hij is gespecialiseerd in restructuring & insolvency. LAURA GELISSEN (25) is op 6 maart begonnen als belastingdeskundige bij De Haas Advocaten in Rotterdam. Daarvoor was ze indirect tax manager bij RSM Netherlands. Gelissen is gespecialiseerd in indirecte belastingen. GERTJAN KUIPERS (26) is sinds 1 april partner bij Hogan Lovells in Amsterdam. Hij is afkomstig van De Brauw Blackstone Westbroek en is gespecialiseerd in octrooirecht. MICHAEL HAJDASINSKI (27) is op 1 maart begonnen bij AKD in Rotterdam. Daarvoor werkte hij als direcRAMESH KAUSHIK (1) is 1 februari begonnen als bij CMS. Daarvoor werkte hij bij Maverick Advocaten. Kaushik is gespecialiseerd in EU & mededinging. Kandidaat-notaris ELISABETH VON MEIJENFELDT (2) begon eveneens op 1 februari bij CMS. Ze is afkomstig van Houthoff en houdt zich bezig met ondernemings- en rechtspersonenrecht. ANDRIES POLKERMAN (3) en SIMON POLKERMAN (4) zijn per 1 maart overgestapt van De Brauw Blackstone Westbroek naar CMS. De tweelingbroers zijn allebei gespecialiseerd in litigation, met een focus op commercial litigation. JOOST ELSENBURG (5) is sinds 1 februari partner bij HVG Law in Amsterdam. Daarvoor werkte hij als senior jurist financial markets bij ING. Elsenburg is gespecialiseerd in financial regulatory. VICTOR TEN HAVE (6) is per 1 februari begonnen als partner bij Florent in Amsterdam. Daarvoor werkte hij bij Clifford Chance. Ten Have is gespecialiseerd in banking & finance. BERTHE SCHELLINGER (7) is op 1 februari begonnen bij VIEV Advocatuur in Apeldoorn. Ze is afkomstig van Marxman Advocaten en is gespecialiseerd in M&A. Arbeidsrechtadvocaat MAARTJE BRIEDÉ (8) is op 1 februari gestart als associate partner bij Galatea Advocaten in Amsterdam. Daarvoor had ze een eigen kantoor. RAVI VAN DEN BOOMEN (9) is per 1 januari overgestapt van CMS naar Kennedy Van der Laan in Amsterdam. Zij is gespecialiseerd in arbeids- en medezeggenschapsrecht. JESSICA ROOS (10) is op 1 januari begonnen bij Ekelmans Advocaten in Den Haag. Daarvoor werkte ze bij Codex Mulder Advocaten. Roos is gespecialiseerd in verzekering en aansprakelijkheid. Huurrechtadvocaat NATHALIE BERENSCHOT (11) is per 9 januari begonnen bij Labré advocaten in Amsterdam. Ze is afkomstig van Croon Davidovich Advocaten. MICHAEL REKER (12) en GODART VAN EKEREN (13) zijn op 1 februari begonnen als advocaat bij Van Benthem & Keulen in Utrecht. Reker is afkomstig van Pot Jonker Advocaten, Van Ekeren van Houthoff. Beiden zijn gespecialiseerd in information technology en privacy. STEPHANIE VAN ECK-VERNOOIJ (14) is sinds 1 februari kandidaat-notaris bij Van Benthem & Keulen. Ze komt van Heuvelrug Notarissen en is gespecialiseerd in ondernemingsrecht. Per 1 maart is FREDERIKE LINSSEN (15) van CMS overgestapt naar Van Benthem & Keulen. Ze is gespecialiseerd in overheidsaansprakelijkheid en bouwrecht. ARJAN REIJNS (16) is per 2 januari begonnen als legal director bij Pinsent Masons in Amsterdam. Daarvoor had hij zijn eigen intellectual property law/consulting-firma. CARLIJN TJOA (17) en LARS BOERSMA (18) zijn begonnen bij Finch Dispute Resolution in Utrecht. Beiden zijn gespecialiseerd in litigation. Tjoa is afkomstig van Rutgers & Posch, terwijl Boersma hiervoor bij Florent werkzaam was. MIJKE SINNINGHE DAMSTÉ (19) is sinds 1 februari partner bij Freshfields Bruckhaus Deringer. Ze komt van Loyens & Loeff en is gespecialiseerd in litigation. HERBERT PASVEER (20) is per 1 maart overgestapt van Banning Advocaten naar KienhuisHoving advocaten en notarissen in Enschede en Utrecht. Hij is gespecialiseerd in omgevingsrecht en milieurecht. HEIDI DEKKER (21) is sinds 1 maart partner bij Van Till Advocaten in Amsterdam. Ze is afkomstig van Wijn & Stael Advocaten en is gespecialiseerd in omgevingsrecht en milieurecht. Wilt u een overstap voor de personaliarubriek melden? Dat kan via het aanmeldformulier op de site: www.mr-online.nl/meld-een-carriereswitch/ beter werk PERSONALIA 1 2 4 6 3 5 13 14 16 18 15 17 7 8 10 12 9 11 19 20 22 24 21 23
14 / Mr. 2 2023 kan iedereen die een overstap maakt en gelanceerd wil worden aanraden om in een stuntvliegtuig te stappen en met bijna 6G een kurkentrekker te maken.” SANNE PIEKAARBOUTHOORN is van De Bok Roijers Gasseling advocaten overgestapt naar DVDW. Ze is gespecialiseerd in het arbeidsrecht en het snijvlak van arbeids- en ondernemingsrecht. Een van de zaken die haar tot nu toe het meeste is bijgebleven: “Een zaak van niet zo lang geleden had te maken met het actuele probleem van de uithalers in de Rotterdamse haven. Ook werkgevers worden daarmee geconfronteerd en dat brengt het nodige mee. De situatie was vervelend, maar we hebben het op een daadkrachtige manier kunnen aanpakken.” Arbeidsrechtadvocaat DANIËL VAN GERVEN is overgestapt van De Brauw Blackstone Westbroek naar Ploum. Hij is tevens docent bij de Erasmus Universiteit en de Postacademische Leergang Arbeidsrecht. “Doceren is stiekem toch ook wel een beetje een hobby. Het enthousiasmeren van studenten en collega’s over het arbeidsrecht, dat is gewoon gaaf. Je wordt ook op een heel andere manier inhoudelijk uitgedaagd, met vaak vragen vanuit een heel ander perspectief dan tijdens je ‘reguliere’ werkzaamheden. Als je écht wilt leren hoe iets zit, moet je lesgeven, wordt weleens gezegd.” SARAH KNEEFEL is overgestapt van SIX Advocaten naar VANEPS op Bonaire. Ze is specialist op het gebied van vastgoed. Wat zij het leukst vindt aan haar werk? “De diversiteit van de praktijk, de korte lijntjes met cliënten en dat de weekenden voelen als een mini-vakantie. Daarnaast vind ik het geweldig om af en toe naar een van de andere eilanden te kunnen vliegen, of het nou voor een zitting of voor het kantoorfeest is.” CYRIEL RUERS is begonnen als partner bij mededingingsrechtkantoor Maverick Advocaten. Hij is afkomstig van Allen & Overy. Zijn nieuwe kantoor bezorgde hem een vliegende start, door een filmpje van hem in een stuntvliegtuig te maken. “Ja, iemand lanceren dat kan Maverick wel. Ik arbeidsthermometer 1 2 3 Banking & Finance Corporate Commercial contracting Op zoek naar medior en junior legal counsels Sophie Ravesteijn: “Het eerste kwartaal van 2023 is voorbij en de juridische arbeidsmarkt is volop in beweging. Het is duidelijk dat organisaties nog steeds op zoek zijn naar medior legal counsels, juristen met drie tot vijf jaar werkervaring, terwijl dit een lastige doelgroep is om te vinden. Daarnaast zien wij dat sinds 2022 steeds meer bedrijven behoefte hebben aan junioren dan voorheen. Door het aannemen van een junior (interim) legal counsel kunnen de senior legal counsels in een organisatie zich focussen op hun eigen werkzaamheden. Een junior legal counsel is een mooie toevoeging aan een team om lichtere werkzaamheden op te pakken, zoals corporate housekeeping, standaardcontracten en helpen bij het inrichten van een contractmanagementsysteem. Sinds 2022 bieden wij bij DPA een Legal Traineeship aan waarmee we de behoefte van zowel opdrachtgevers als de ambitie van jonge juridische talenten kunnen waarborgen. Het blijft een krappe arbeidsmarkt. Het is de vraag hoe de juridische arbeidsmarkt voor tijdelijke posities zich in 2023 verder zal ontwikkelen.” Sophie Ravesteijn is recruiter legal bij DPA Professionals. tor bij Saltrex. Hajdasinski is gespecialiseerd in commodities. NIEK PETERS (28) is per 18 maart partner bij Legaltree in Leiden. Hij komt van Simmons & Simmons en is gespecialiseerd in geschilbeslechting en arbitrage. Peters is tevens hoogleraar internationale handelsarbitrage aan de Rijksuniversiteit Groningen. Kandidaat-notaris ETIËNNE DIJKHORST (29) is per 1 april begonnen als partner bij NewGround Law in Amsterdam. Daarvoor werkte hij bij De Brauw Blackstone Westbroek. Hij is gespecialiseerd in de vastgoedtransactie- en adviespraktijk. CHARLOTTE POSTHUMA (30) is 1 februari begonnen als partner bij Banning Advocaten in ’s-Hertogenbosch. FRANK VERLAAN (31), JAAP VAN BEIJSTERVELDT (32) en LOES JOOSTEN (33) zijn eveneens bij Banning aan de slag gegaan. Ze zijn allen afkomstig van Van Iersel Luchtman Advocaten. Posthuma en Joosten zijn gespecialiseerd in sanctierecht & interne onderzoeken, Verlaan in arbeidsrecht en Van Beijsterveldt in vastgoed, bouw & overheid. BENOEMINGEN De afgelopen periode vonden de volgende benoemingen plaats: • HAYO DE HARTOG, partner bij Taxperience • SIMONE WIJNGAARD, shareholder bij Greenberg Traurig • BARBARA KLOOTWIJK, local partner bij Greenberg Traurig • EVA HERDÉ, local partner bij Greenberg Traurig • RICHELLE BAPTISTE, local partner bij Greenberg Traurig • ALETTE KROESE, local partner bij Greenberg Traurig • MATTIJS BANEKE, counsel bij Stek Advocaten • LINDE BREMMER, counsel bij Stek Advocaten • KATINKA VAN DEN BRINK, counsel bij Stek Advocaten Mr. overstappers In de rubriek Overstap van de week op onze site komt elke week een jurist aan het woord die een nieuwe baan heeft. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op https://www.mr-online.nl/ mrs-van-de-week/overstapmr-van-de-week/. 25 26 28 30 32 27 29 31 De drie meest gevraagde juridische specialismen:
MR. 2 2023 / 15 activiteiten beter werk SKILLS & CAPABILITIES De afgelopen periode werden weer tal van nuttige tips over werk en wat daarmee samenhangt gedeeld in de rubriek Skills & Capabilities op www.mr-online.nl. Zijn de huidige advocaat-stagiairs hetzelfde als die van vijf jaar geleden? Lara van Vliet (Archie Advisory): “Als je deze vraag stelt aan een advocaat-medewerker met meer dan zeven jaar ervaring is het antwoord: nee, absoluut niet! Hetzelfde? Hou toch op.” Ze beschrijft dat ervaren advocaten veelal het idee hebben dat de jonkies willen minder hard willen werken, en dat jonge advocaten geïrriteerd raken omdat het hebben van kinderen blijkbaar de enige goede reden is om tussen 18 en 20 uur niet bereikbaar te zijn. Volgens Van Vliet zullen teams beter presteren als dit soort aannames, irritaties en inefficiënties uit de lucht zijn, en zal het aanpakken hiervan een positief effect hebben op de werkcultuur en het behoud van medewerkers. De beroepsvereniging van bedrijfsjuristen organiseert de komende periode diverse bijeenkomsten voor haar leden: • 16 mei: webinar conflictmanagement door Elke Vroemen (Dialogue) • 24 mei: webinar arbeidsrecht door NGB-Extra-kantoor Houthoff: over wijziging van arbeidsvoorwaarden, de Wet toekomst pensioenen en de rol van de ondernemingsraad bij wijzigingen • 1 juni: webinar cybersecurity & cyberinsurance van de NGBsecties digitalisering en privacy, in samenwerking met Stibbe • 8 juni: exclusieve masterclass Meesterlijk Leiderschap onder leiding van Barbara Röell en Caroline Gerding van DRB • 15 juni: bijeenkomst over arbitrage met Thomas Stouten (Houthoff) en Greg Lourie (International Chamber of Commerce) • 22 juni: NGB-zomerbijeenkomst op locatiebezoek bij een NGB-lid Meer informatie, activiteiten & aanmelden (alleen voor leden) via ngb.nl/agenda. Lid worden? ngb.nl/word-lid. Feedback, we hebben het er vaak over. We weten dat het belangrijk is, maar toch is het vaak moeilijk om het te krijgen en te geven. Waarom lukt het wel bij de één, maar niet bij de ander om feedback te geven of te ontvangen? Welke aspecten spelen hierbij een rol en hoe kun je stappen zetten om dit onder de knie te krijgen? Trainer en coach Stefan Pieters gaat in op het geven van feedback. Heb je wel eens meegemaakt dat een interimopdracht aan je neus voorbijging, terwijl je echt dacht een kanshebber te zijn? Dan ben je niet de enige. Voor veel zelfstandige advocaten en juristen is de manier waarop opdrachten vergeven worden een soort blackbox. In een poging je wat inzicht te bieden en om je te helpen zelf je kansen goed in te schatten en mogelijk te optimaliseren, vertelt Marijn Rooijmans (WeLegalNetwork) hoe ze bij het netwerk omgaan met de selectie voor de interim opdrachten die netwerkcollega’s via WeLegal Network doorverwijzen. Heeft het zin om lange dagen te maken? Volgens coach en docent Rüna Honig niet. Hoe meer uren je maakt, des te minder productief je namelijk wordt. Als je te veel uren werkt, neemt je concentratie af, omdat je brandstof opraakt en het gevolg daarvan is dat je minder productief wordt en gaat fake worken: je zit er wel, maar bent niet echt nuttig bezig. Dat verklaart volgens Honig wellicht ook waarom sommige fee earners worstelen met het halen van hun urennorm. Op een gegeven moment ben je zo improductief, dat je je uren niet eens meer durft te schrijven. Kortere werkdagen en werkweken, vaker pauze nemen, focus-uren inplannen, je energie op peil houden en een duidelijke scheidslijn aanbrengen tussen privé en werk zijn manieren om de productiviteit hoog te houden. ROB VAN DER ZANDE is sinds 1 januari partner bij Sandman Legal in Utrecht. Hij komt van MA law. Twaalf jaar geleden zei hij tegen Mr. dat hij niet van verandering houdt. “Gelukkig verandert er nu niet veel. Ik blijf samenwerken met MA law en door de iets gewijzigde positionering kan ik ook mijn beide andere grote liefdes naast M&A -- litigation en arbeidsrecht -- blijven bedrijven.” JEROEN ZANDT is 1 januari gestart als partner bij Ploum. Hij is afkomstig van Codex Mulder en is gespecialiseerd in transportrecht, handelsrecht en verzekeringsrecht. Zijn carrière in het kort: van Rotterdam naar Amsterdam en nu weer in Rotterdam. Was het een warm terugkomen? “Zeker, eindelijk hangt mijn Feyenoord-vaantje weer veilig. Die drieëntwintig jaar in Amsterdam zijn voorbijgevlogen: Allen & Overy, DLA, Codex Mulder. Ik heb het daar altijd naar mijn zin gehad en ik heb veel waardevolle contacten opgedaan, maar het voelt goed om weer de Rotterdamse mentaliteit om mij heen te ervaren: minder lullen, meer poetsen.” ICO JALINK is per 1 februari partner in de ondernemingsrechtpraktijk van Dentons. Hij is afkomstig van Allen & Overy. Nam hij zich toen hij als advocaat begon bepaalde dingen voor? Ja, zo blijkt: “Om kantoor- en/of vakgenoten niet met amice of confrère aan te spreken.” Een voornemen dat hij nooit heeft bijgesteld.
www.mr-online.nlRkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=