MR. 3 2023 / 25 interview “DE GEDEELDE JURIDISCHE VISIE DIE NODIG IS VOOR DE ENERGIETRANSITIE IS ER NOG NIET” WIE IS MARJOLEIN DIEPERINK? Marjolein Dieperink (Zeist, 1978) studeerde tussen 1996 en 2000 Nederlands recht in Utrecht. In die periode deed ze ook een jaar Italiaans en verbleef een half jaar op de Romeinse universiteit La Sapienza. Sinds 2001 is ze advocaat, eerst bij Boekel De Nerée, vervolgens bij Wieringa Advocaten, Höcker Advocaten en Houthoff. In 2006-2007 deed ze promotieonderzoek in New York, wat ze in Nederland afrondde. Dieperink promoveerde in 2010 cum laude aan de Vrije Universiteit in Amsterdam op het proefschrift Verhandelbare ontwikkelingsrechten. Sinds 2018 is ze verbonden aan AKD, waar ze advocaat en partner is. Per 1 januari 2022 is ze bijzonder hoogleraar Klimaatverandering en Energietransitie aan de VU. Marjolein Dieperink is getrouwd en moeder van een dochter van elf en een zoon van zes. In haar vrije tijd doet ze aan sport (crossfit – “ik denk dan alleen: hoe overleef ik dit uur?”) en doet graag leuke dingen met het gezin. Ook houdt ze van koken. “Ik ben goed in het bakken van taarten en ijs maken.” heel politiek gemaakt. Een eenduidige juridische visie moet leiden tot duidelijke en consistente wetgeving. Daar is nog niet goed over nagedacht, terwijl de CO₂-reductiedoelen op korte termijn moeten worden gehaald.” Een voordeel van de huidige energietransitie is wel dat politieke tegenstellingen steeds vaker worden overbrugd. De Europese Unie heeft recent grote stappen gezet met een Europees klimaatpakket. Zo is de ETS-richtlijn aangenomen voor de aanscherping van de handel in emissierechten, en is er een akkoord voor koolstofgrenscorrectie – CBAM, het Carbon Border Adjustment Mechanism. Dat is een heffing voor producten zoals staal, aluminium en cement, die worden geïmporteerd uit landen zonder CO₂-heffing – dan moet er aan de grens alsnog worden afgerekend. “Zo bereiken we een gelijk speelveld. De EU is goed op dreef. Nu moet de eigen wetgeving nog hetzelfde tempo krijgen, bijvoorbeeld om te kunnen investeren in innovatieve projecten. Markt en overheid moeten dit met elkaar uitvoeren. De overheid moet de juridische kaders scheppen, de markt moet investeren en projecten neerzetten.” De leerstoel van Dieperink is er mede op gericht om ideeën uit te werken om de klimaat- en energiewetgeving te versnellen. Deels gaat het daarbij om wetgeving die past binnen het huidige systeem, deels is het onontgonnen terrein. Er moet anders tegen de verhouding markt-overheid worden aangekeken. “Vroeger was het: of de markt doet het, of de overheid. Nu is het steeds meer een zoektocht naar succesvolle samenwerkingsvormen. In de energiesector geldt nog steeds dat het net van de overheid is en de productie en levering kan worden overgelaten aan private partijen. Daarover wordt steeds genuanceerder gedacht, wat leidt tot nieuwe typen projecten.” MISMATCH Ook al zijn we nog lang niet waar we moeten zijn, de klimaat- en energiedoelen liggen vast en zijn fors. In 2030 moet de CO₂-emissie met ten minste 55 procent zijn gedaald in vergelijking met 1990, in 2050 moet Europa klimaatneutraal zijn. Nu is de uitdaging welke wetgeving daarvoor nodig is. “Daar zitten we nu vol in. Nu nog zie ik een mismatch tussen praktijk en wetgeving. Daar valt nog veel winst te behalen. Ook in wetgeving moet innovatie plaatsvinden, maar dat gaat langzaam.” Een bijkomend probleem is de grote complexiteit van die operatie. Het gaat om meerdere wetten die daarbij een rol spelen: de Warmtewet, de nieuwe Energiewet, Gaswet, Mijnbouwwet – én de Omgevingswet, die alleen al een hele stelselherziening betreft. “Dit alles moest twee jaar geleden al klaar zijn om de doelstelling van 2030 te behalen. Iedereen beseft dat het te langzaam gaat. Polderen kan niet meer, we moeten knopen doorhakken en dan kun je nu eenmaal niet alle stakeholders tevreden stellen. Daarom is die juridische visie zo belangrijk: wat is taak van de overheid en wat is de taak van de markt, welk risico moet ieder nemen, hoe gaan ze succesvol samenwerken?” EIGENDOMSRECHT Dieperink ziet het recht als accelerator van de klimaat- en energietransitie – dat is ook de ondertitel van de rede (Zonder visie geen transitie) die ze in september 2022 uitsprak toen ze haar leerstoel aan de VU aanvaardde. Een van de zaken die versneld moeten worden geregeld, is eigendom. “Er komen op burgers allerlei verplichtingen af: zonnepanelen op het dak, het huis moet gasvrij, fossiele auto’s mogen over enkele jaren niet meer worden verkocht. Veel daarvan raakt het eigendomsrecht. Hoe ver kan de overheid achter de voordeur ingrijpen om klimaatmaatregelen op te leggen? En heb je dan een andere visie op eigendom nodig dan de huidige? Hierover bestaat nog geen goed doordacht juridisch denkkader, ook omdat ook dit heel politiek wordt ingevlogen. Ik geef toe: het ís niet
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=