Mr.

MR. 3 2023 / 47 als het gaat om bijvoorbeeld verstoring van de openbare orde: dan kan het OM ontbinding van een rechtspersoon vragen, zoals is gebeurd bij de pedofielenclub Martijn of outlaw motorgangs. De sfeer tijdens gesprekken over civiele zaken is, ondanks de grote belangen, in het algemeen ontspannen, vertelt Van der Bijl. “Het zijn aangename gesprekken met de partijen. Het ergste dat er kan gebeuren is niet het opleggen van een straf, maar rechtsherstel. Dat het geld wordt teruggebracht naar waar het hoort, en dat is toch anders dan wanneer je iemand de gevangenis in stuurt.” Hij benadrukt dat de bestuurders van de Stichting Hulptroepen Alliantie en de stichting Viruswaarheid coöperatief waren. “We leggen uit dat het niet om een strafrechtelijk onderzoek gaat en dat men vrijwillig meewerkt.” Met de kanttekening dat de rechter de bestuurders later wel kan verplichten mee te werken. Illustratief voor de goede ambiance is dat het OM met Stichting Hulptroepen Alliantie contact opnam toen er een strafrechtelijk onderzoek kwam. “We vroegen: ‘Vinden jullie het een goed idee dat we in een persbericht melden dat er een civiel onderzoek is en dat jullie daaraan meewerken?’ Nou, dat vonden ze een goed idee.” Strikt genomen heeft het OM de toestemming voor het publiceren van zo’n persbericht niet nodig. CHINESE WALLS Advocaat Sjef Bartels (Labré Advocaten), die in de civiele zaak de belangen van Bernd Damme vertegenwoordigt, bevestigt dat de gesprekken met zijn cliënt in een goede sfeer verliepen. “Dat het OM van de bevoegdheid gebruikmaakt om toezicht te houden op stichtingen vind ik logisch”, aldus Bartels. “Wat wij als advocaten minder prettig vinden, is dat het OM in een civiele procedure kan zeggen dat het bestuur moet opstappen vanwege een strafrechtelijk onderzoek. Zo kan het OM zijn eigen ontslaggrond creëren, en dan kunnen ze wel zeggen dat er Chinese walls zitten tussen straf en civiel, maar gevoelsmatig is dat een lastig punt.” Bartels vindt het kwalijk dat door een beslaglegging tijdens een strafrechtelijke procedure de cliënt geen middelen meer heeft om een goede verdediging te organiseren. “In het strafrecht kun je op toevoeging procederen, maar in de civiele procedure ligt dat gecompliceerder.” En zo’n beslag kan eindeloos duren. “Als je in een civiel proces beslag legt, moet je na acht dagen met je dagvaarding komen, maar in een strafzaak hoeft dat niet, en dat kan jaren duren. Daar was ik als civilist wel van ondersteboven.” GESTROOMLIJND PROCES Als er − zoals in de zaak tegen de Stichting Hulptroepen Alliantie − tegelijkertijd een civiele en een strafzaak loopt, mag het OM op basis van Wet op de Politiegegevens gegevens uit het strafdossier gebruiken in de civiele zaak. Andersom ligt het moeilijker, zegt Van der Bijl. “Die antwoorden worden namelijk op basis van een soort verplichting gegeven. Er moeten extra omstandigheden zijn waaronder die informatie gebruikt mag worden.” Strafrechtelijke opsporingsmiddelen zijn niet toegestaan in civiele zaken. Van der Bijl: “Nooit. We kunnen mensen vragen stellen en bronnen raadplegen.” De Booys: “We kunnen de recherche niet vragen of ze iets willen uitzoeken voor een civiele zaak.” Hoe dan ook heeft een civiele procedure grote voordelen ten opzichte van een strafzaak. “Een strafrechtelijk onderzoek duurt gewoon lang, zelfs als je er veel capaciteit voor vrijmaakt en de rechtbank er prioriteit aan geeft”, verklaart De Booys. “Als we daarentegen een misstand zien bij rechtspersonen, kunnen we heel snel bewijs vergaren, ook uit openbare bronnen. Dan kun je een verzoekschrift bij de rechtbank indienen om bestuurders te schorsen of te ontslaan. Binnen een week heb je dan de beslissing van de rechtbank.” Van der Bijl zegt dat het civiele getuigenverhoor bijdraagt aan een gestroomlijnd proces. “Als een advocaat in een strafzaak het horen van een getuige verzoekt, moet de rechter dat meestal toestaan, ook al is van tevoren niet helemaal duidelijk wat die persoon gaat verklaren. Een civiele rechter wil weten wat de getuige verklaart. Als dat onduidelijk is, wordt de getuige niet toegelaten.” Een ander voordeel, zegt Van der Bijl, is dat de civiele rechter begint met het vaststellen van de feiten. “De strafrechter eindigt er juist mee.” VEEL EFFICIËNTER Kortom: een civiel proces is veel efficiënter. En Van der Bijl en De Booys vinden het nog leuk ook. “Het is een rechtsgebied in ontwikkeling, inspirerend om ermee bezig te zijn. Binnen het OM is meer het besef doorgedrongen dat dit erbij hoort en dat we zo maatschappelijk relevante dingen kunnen doen.” • “DAT HET OM ZIJN EIGEN ONTSLAGGROND KAN CREËREN, IS GEVOELSMATIG EEN LASTIG PUNT” openbaar ministerie

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=