MR. 6 2023 / 51 christelijke juristen Advocaten, Montfoort en Utrecht) en universitair docent Recht en religie (Vrije Universiteit) is, vindt het ‘lastig’ om aan te geven op welke onderdelen van het recht de invloed van de christelijke leer het meest zichtbaar is. “Neem het preadvies uit 1932 van oud-premier Colijn, over de dekolonisatie: ik weet niet of dat toen heeft doorgewerkt in de politiek. Een belangrijk beginsel uit de hoek VUgereformeerd protestantisme-ARP was ‘soevereiniteit in eigen kring’. In zijn preadvies uit 2021 voor de CJV past hoogleraar staatsrecht Hansko Broeksteeg dit begrip toe in zijn vakgebied en koppelt hij dat aan het meer rooms-katholieke beginsel ‘subsidiariteit’.” De CJV is zelf niet zo bezig met waar haar invloed ligt. De trom roeren doen ze niet, hoewel Van Kooten vindt dat de PR wat beter kan. Binnen de vereniging is vooral van belang: reflecteren op de grondbeginselen – ‘zoals rechtvaardigheid’ – van het recht. En die normen vind je overal, zegt ook Van Kooten. “Zelfs in het belastingrecht, een rechtsgebied dat in ons honderdjarig bestaan nooit tot een preadvies heeft geleid, maar dat zal vast nog wel komen. In het ondernemingsrecht, bijvoorbeeld bij inspraak en medezeggenschap van werknemers. Gaat het bij een vennootschap alleen om de belangen van aandeelhouders of ook om het personeel of andere stakeholders? Behoort de overheid normen op te leggen over het aantal vrouwen in de raad van bestuur of in de raad van commissarissen? Of kom je dan te veel aan de autonomie van de vennootschap? In hoeverre hebben bedrijven een maatschappelijke verantwoordelijkheid op het terrein van verduurzaming? Hoor je milieueffecten door wetgeving mee te nemen in de prijs van producten, zoals een vliegtaks? Daarachter zit de christelijke notie van rentmeesterschap: we hebben de taak de aarde goed te beheren.” FAMILIERECHT Dergelijke noties ontwaart Van Kooten ook in het familierecht. Hij wijst op de Wet tegengaan huwelijkse gevangenschap die op 1 juli 2023 in werking trad. Daarmee kan de rechter een onwillige echtgenoot een bevel opleggen mee te werken aan de ontbinding van een religieus huwelijk. Bij het aangaan van een huwelijk moeten de religieuze plechtigheden plaatsvinden na sluiting van het burgerlijk huwelijk, zo staat in de wet. De normadressaat is de geestelijke: de predikant, priester, rabbijn of imam. Maar bij een ontbinding van een religieus huwelijk is die persoon helemaal verdwenen, zegt Van Kooten. “De religieuze gemeenschap speelt plotseling nauwelijks een rol. Is dat wenselijk? Hoe zit het met de scheiding van kerk en staat?” SECULARISATIE Wijnand Zondag constateert dat door de secularisatie de invloed van de christelijke leer op het recht afneemt. “De verboden op pornografie, abortus provocatus en euthanasie waren sterk beïnvloed door Bijbelse leer. Schennis van eerbaarheid, gij zult niet doden. Dat die leer zwakker wordt, zie je ook aan de Zondagswet en de Winkeltijdenwet.” Zondag begrijpt dat wel: ook onder christenen veranderen opvattingen. “Het homohuwelijk was ooit voor bijna alle kerken not done, nu verandert die opvatting, ook in de rooms-katholieke kerk. Religieuze symbolen worden op de werkvloer steeds minder geaccepteerd. Godsdienstvrijheid weegt minder zwaar dan andere belangen zoals uniformiteit, neutraliteit en veiligheid. Maar als mensen veranderen, verandert ook het recht. Ik hang een meer orthodoxe geloofsbeleving aan en vind dat het nu wel erg hard gaat.” Dat tekent juist het belang van de CJV, denkt Peter Ingwersen. “Ondanks de secularisatie, blijft er behoefte aan bezinning op het recht vanuit een christelijke achtergrond. Belangrijk is vanuit de overtuiging als praktiserend christen het recht te beoefenen.” Op die lijn zit ook voorzitter Teunis van Kooten. “Of de invloed van de christelijke beginselen binnen het recht afneemt door de secularisatie, dat weet ik niet. Daar zou onderzoek naar moeten worden gedaan. Ik weet wel wat we gaan missen als die grondbeginselen zouden verdwijnen. Dan kan er zoiets ontstaan als de Toeslagenaffaire, waarin het positieve recht zonder meer werd toegepast, zonder bezinning op onderliggende grondslagen. Zo’n bezinning is blijvend noodzakelijk.” • Ter gelegenheid van het jubileum is bij Uitgeverij Paris de bundel ‘Honderd jaar CJV. Recensies uit het heden van preadviezen uit het verleden’ verschenen. Wijnand Zondag (Gereformeerde Gemeente Dordrecht/ Theologische Universiteit Apeldoorn) Peter Ingwersen (Pot Jonker Advocaten) “DOOR DE SECULARISATIE NEEMT DE INVLOED VAN DE CHRISTELIJKE LEER OP HET RECHT AF”
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=