MR. 1 2024 / 39 rechtspraak meer nadenken over de rol van de juridisch ondersteuner.” Raadsheer Nienke de Waele (gerechtshof Arnhem-Leeuwarden) heeft in haar 27-jarige carrière in de Rechtspraak met talloze gerechtsjuristen samengewerkt, in verschillende gerechten en sectoren. Volgens De Waele, die lid is van de landelijke woordvoerderspoule van de Rechtspraak, heeft de toegenomen aandacht voor de gerechtsjurist te maken met de modernisering van de samenleving en ook van de Rechtspraak. “Mensen worden nieuwsgieriger en assertiever. Bij de Rechtspraak zie ik veel meer jonge mensen, en die zijn minder hiërarchisch ingesteld. Mensen komen voor zichzelf op en zeggen: ‘Hé, wij doen ook heel belangrijke dingen’. En dat vind ik goed, want we doen het met zijn allen.” IN DE MEERDERHEID Getalsmatig zijn de gerechtsjuristen in de meerderheid. Eind 2022 werkten er bij de Rechtspraak ruim 3.200 gerechtsjuristen en ruim 2.200 rechters. Bij de hoven is de verhouding tussen raadsheren en gerechtsjuristen 0,88, bij de rechtbanken zijn er gemiddeld 1,7 gerechtsjuristen per rechter. Onderzoeken van Nina Holvast en Bert Marseille (Rijksuniversiteit Groningen) wijzen uit dat de rolverdeling tussen rechters en ondersteuners kan verschillen per rechter, sector en gerecht. “Sommigen leveren voornamelijk administratieve ondersteuning, anderen hebben wel een grote inhoudelijke inbreng”, aldus Holvast. “Gerechtsjuristen kunnen in principe hun hele leven in dezelfde positie blijven. Iemand die al twintig jaar in hetzelfde rechtsgebied werkt kan dus bij de voorbereiding van de zitting gekoppeld worden aan een beginnende rechter of een rechter die nieuw is in de sector. Dan kan de ondersteuner uitleggen hoe het werkt in het rechtsgebied en in de rechtbank.” VOORBEREIDING De Waele heeft in alle sectoren van de Rechtspraak gewerkt. Als raio was ze onder meer secretaris bij strafrecht en ook maakte ze kennis met bestuursrecht. De meeste ervaring heeft ze in de sector civiel, waar ze nu ook werkt. Bij bestuursrecht is de samenwerking met de gerechtsjurist heel intensief, ver- “EEN RECHTER MOET ZICH NIET ALLEEN BASEREN OP DE SAMENVATTING VAN DE GERECHTSJURIST” telt ze. “Een gerechtsjurist maakt daar een instructie van de zaak. Die kijkt: Welke vragen kan de rechter stellen? Welke punten missen we nog? Welke jurisprudentie hoort erbij? Welke dingen moeten verduidelijkt worden? Wat zijn de bewijsvragen? Je krijgt als rechter een prima voorbereiding.” In de raadkamer beraadslaagt de rechter met de gerechtsjurist die na de zitting de conceptuitspraak schrijft. De gerechtsjurist ondersteunt de rechter zowel organisatorisch als juridisch-inhoudelijk. In het strafrecht levert de gerechtsjurist eveneens een grote bijdrage aan de voorbereiding van de zaak. De Waele: “Je hebt in strafzaken soms dossiers met tig ordners. Dan is het handig als iemand daar ruim op tijd mee begint. Die kijkt wat er nog ontbreekt en handige linkjes maakt naar informatie in het dossier. Zo’n leeswijzer verwijst naar standaard onderdelen in het dossier: de rechtsvragen van de artikelen 348 en 350 Wetboek van Strafvordering, of er een aangifte is, wat de bewijsmiddelen zijn, et cetera. Zo kun je als rechter heel gericht het hele dossier bestuderen en de zitting efficiënt voorbereiden. Dat is belangrijk omdat er een tekort is aan rechters. Zij kunnen dan de dingen doen die alleen de rechter kan doen, zoals zittingen leiden.” In de civiele sector varieert de inbreng van gerechtsjuristen. Bij kantonzaken en schuldsaneringszaken van natuurlijke personen spelen ze een grote rol in de voorbereiding van dossiers, terwijl in handelszaken rechters vaker een groot aandeel hebben in de voorbewerking. Bij een kort geding wordt de rechter ondersteund door een kortgedingsecretaris die meegaat naar de zitting en na afloop meepraat over de beslissing. Bij de hoven schrijven gerechtsjuristen de rekesten en de incidenten (zoals vrijwaringen en uitvoerbaarheid-bij-voorraad-zaken). “Dat is de snelle stroom, die mogen de bodemzaken niet ophouden. De bodemzaken worden door drie raadsheren gedaan. Een van die drie schrijft dan het conceptarrest”, licht De Waele toe. INVLOED Holvast deed meerdere onderzoeken naar de rol van ondersteuners binnen de Rechtspraak. Ze liep een paar maanden mee met rechters en ondersteuners van twee rechtbanken en in twee rechtsgebieden. Ze mocht zelfs, na te zijn beëdigd, aanwezig zijn in raadkamer. “Ik wilde weten: wat doen de gerechtsjuristen, wat is hun betrokkenheid in de besluitvorming? In hoeverre kun je spreken van invloed?” De conclusie was dat die invloed soms groot kan zijn, zeker bij zaken die eenvoudig lijken maar bij nader inzien geen standaardzaken blijken. “De juridisch medewerker kan de moeilijkheden in het dossier onder de aandacht van de rechter brengen.” Ze vervolgt: “Het verschilt per rechter en ondersteuner hoe de samenwerking verloopt . Sommige rechters staan er meer voor open dan andere. Sommige ondersteuners hebben de behoefte om mee te praten, terwijl andere de beslissing nadrukkelijk aan de rechter laten.” De vraag hoeveel invloed de gerechts- jurist mag hebben raakt gevoelige snaren bij rechters. “De rechter wil vaak dat de ondersteuner als sparringpartner fungeert. Toch is dat een precair onderwerp omdat de rechter uiteindelijk degene is die de beslissing neemt”, verklaart Holvast. Nina Holvast (Erasmus Universiteit Rotterdam)
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=