Mr.

24 / Mr. 3 2018 WIE IS WIM VOERMANS? Wim Voermans (1961) is hoogleraar staats- en be- stuursrecht aan de Universiteit Leiden. Hij onder- zoekt en onderwijst zowel het nationale staatsrecht als het Europese constitutionele recht. Hij legt daar- bij het accent op (Europese) wetgevingsvraagstuk- ken, zoals de kwaliteit van EU-wetgeving, deregule- ring, vereenvoudiging en terugdringen van administratieve lasten en de rol van het parlement bij wetgevingsprocedures. Begin dit jaar publiceerde Voermans samen met historicus Geerten Waling het boek Gemeenten in de genen over de lokale democratie. Voermans was onder andere lid van de commissie- Dessens die de Wet op de inlichtingen- en veilig- heidsdiensten (Wiv) evalueerde en voorstelde om de wet te wijzigen. De nieuwe Wiv – de ‘Sleepwet’ – was in maart onderwerp van misschien wel het laatste raadgevend referendum in Nederland. Naast juridische artikelen en boeken schrijft Voer- mans korte verhalen die te lezen zijn op zijn per- soonlijke website: www.wimvoermans.nl. “WIJ JURISTEN VERTROUWEN EIGENLIJK ALLEEN MAAR ANDERE ACADEMISCH GEVORMDE JURISTEN” INTERVIEW H ij heeft genoten, zegt Wim Voer- mans. “Sommige mensen vinden die gemeenteraadsverkiezingen maar gedoe en klein grut, maar ik vind ze heer- lijk. Aan de vooravond van de verkiezingen in maart liep ik bijeenkomsten af, las ver- kiezingskrantjes en praatte met mensen uit mijn eigen gemeente (Pijnacker-Nootdorp). Democratie-in-actie, democratie-van-onder- op. Zeggenschap van burgers over hun eigen gemeenschap, hun eigen lot. Het soort democratie waar- over Alexis de Tocqueville al in 1831 schreef na zijn bezoek in de Verenigde Staten. Ik ben er dol op.” De Tocqueville is een van de inspiratoren vanThierry Baudet en diens Forum voor Democratie. “Baudet interpreteert volgens mij De Tocqueville ver- keerd. De Tocquevilles idee van democratie-van-onderop heeft weinig met het moderne populisme te maken. Bij grass roots democracy gaat het erom hoe burgers gezamenlijk vorm geven aan hun gemeenschap. Dat is geen nieuw verschijnsel, zoals Geerten Waling en ik in ons boek Gemeenten in de genen laten zien. Wij hebben dat in de Ne- derlanden al vanaf de middeleeuwen.” Hij geeft het voorbeeld van Zundert, de Brabantse ge- meente, waar hij als boerenzoon werd geboren. Het dorp – geboorteplaats van Vincent van Gogh − kent een bloei- end verenigingsleven, de burgers zijn onderling sterk ver- bonden. “Jaarlijks vieren ze dat met een bloemencorso, een groots evenement dat ei- genlijk de schaal van het dorp te boven gaat. Al in het vroege voorjaar gaan de 21 buurt- schappen aan de slag met de voorbereiding van de praalwagens. Iedereen helpt mee en voelt zich verantwoordelijk. Zo beleven veel burgers ook de democratie. Van onderop wordt die gemeenschap gemaakt tot wat ze is. De lokale partijen waren in Zundert al- tijd belangrijk. Daarom werd er ook een burgemeester van buiten aangetrokken om ons katholieken een beetje in de gaten te houden.” Hij lacht hardop. “Niet dat ik zo katholiek ben opgevoed. Mijn moeder vond zelfs dat ik niet mocht biechten: ze vond het vernederend. Er was geen overdreven geloofs- ijver bij mij thuis, maar het was wel katholiekachtig. In Brabant is het katholicisme bij veel mensen vooral een cultureel dingetje.” TEGENREACTIE Dit jaar deden in Zundert naast het CDA, de VVD en D66 vier lokale partijen mee aan de gemeenteraadsverkiezin- gen. Tezamen kregen zij meer dan de helft van het aantal geldige stemmen. Elders in het land stemde gemiddeld zo’n 35 procent van de kiezers op een lokale partij. Twin- tig jaar geleden behaalden de lokale partijen nog maar zo’n veertien procent van alle stemmen. De groei ver- baast Voermans allerminst. “Je ziet in Nederland een soort tegenreactie tegen het te professionele en op be- drijfsvoering gericht bestuur”, analyseert hij. “Bestuur- ders zijn steeds vaker ervaren professionals, afkomstig uit landelijke politieke partijen. Burgers hebben daar nu tegen geprotesteerd. Aan het eind van ons boek over de lokale democratie concluderen wij dat er altijd een soort dualiteit is tussen gemeente voor en de gemeente van . Ide- aliter zijn deze twee in balans, wat wil zeggen dat de ge- meente goede dienstverlening biedt, niet te duur is en de burgers netjes bejegent. De gemeente van is een project van de burgers. De laatste jaren is de gemeente voor te ver doorgeschoten. Dat had onder andere te maken met de decentralisatie die vanaf 2015 is doorgevoerd, en er moest worden bezuinigd. Burgers komen nu weer het eigenaar- schap van hun gemeente opeisen.” De traditionele partijen waaruit de professionele bestuur- ders komen, zien de opkomst van de lokale partijen met lede ogen aan. De versnippering van het politieke land- schap zou het bestuur verlammen, corruptie in de hand kunnen werken en grote integriteitsproblemen meebren- gen. Voermans gelooft daar niets van. Hij wijt de angst voor de lokale partijen mede aan de groeiende kloof tus- sen hoog- en lageropgeleiden, en die tussen Randstad en