Dwanglicenties of patent pools voor voldoende coronavaccins

Sinds het begin van de coronacrisis zijn dwanglicenties een hot topic op het gebied van het intellectueel eigendomsrecht. Als een coronavaccin wordt beschermd door een octrooi, moet dan bij een tekort aan productiecapaciteit of te hoge prijzen een dwanglicentie worden gegund aan een concurrent? Op die vraag, die de kern raakt van het octrooirecht, gaat advocaat David Mulder (Taylor Wessing) in zijn coronablog in.

Delen:

“In het begin van de coronacrisis was er ophef over het tekort aan coronatests door een ‘bijna-monopolie’ van Roche. Hoewel Roche geen 100 procent markaandeel had in Nederland, werd bericht dat Roche goed geheim had gehouden hoe een bepaalde ‘lysisbuffer’ moet worden gefabriceerd. Met een lysisbuffer kunnen cellen worden opengebroken, waardoor genetisch materiaal vrijkomt dat kan worden geanalyseerd. Na een paar dagen en de nodige politieke en maatschappelijke druk, deelde Roche het recept alsnog.

Spoedprocedure

Niet lang na de berichtgeving over de coronatests van Roche, verschoof de aandacht langzaam maar zeker naar de ontwikkelingen die werden geboekt met het door farmaceut Gilead ontwikkelde remdesivir (merknaam: Veklury). Remdesivir was oorspronkelijk ontwikkeld voor de behandeling van het ebola-virus, maar bleek ook effectief te zijn bij de behandeling van Covid-19. Nadat de spoedprocedure voor een voorwaardelijke marktvergunning voor Gileads Veklury bij het Europees Medicijnagentschap (EMA) op 25 juni 2020 nagenoeg was doorlopen, werd op 1 juli 2020 plots bekend dat de Verenigde Staten de gehele voorraad had opgekocht. De Volkskrant berichtte dat er even – de volgende drie maanden – geen voorraad meer over was voor de rest van de wereld voor de behandeling van patiënten.

Monopolie

Dit soort nieuwsberichten wakkeren de voortdurende discussies aan over de prijzen en beschikbaarheid van medicijnen. Die discussies gaan met name over het wettelijk monopolie en de macht die farmaceuten van nieuwe medicijnen met een octrooi in handen krijgen. Zowel op nationaal als Europees niveau wordt continu geprobeerd om de onderhandelingspositie van de overheid te verbeteren. Zo heeft de Nederlandse overheid nog op 1 februari 2019 de apothekersvrijstelling geïntroduceerd in artikel 53 van de Rijksoctrooiwet, waarmee het voor apothekers is toegestaan om voor een individuele patiënt een geoctrooieerd medicijn te bereiden. Daarnaast was de zogeheten Commissie Dwanglicenties opgericht, die moest gaan onderzoeken hoe de wettelijke mogelijkheid tot het verlenen van dwanglicenties kon worden ingezet, maar ging in juli 2020 met ruzie uit elkaar.

IE-praktijk

In onze IE-praktijk bij Taylor Wessing gaat alles gewoon door zoals voorafgaand aan de crisis. Net als bij andere rechtsgebieden hebben ook in de IE-praktijk veel zittingen digitaal plaatsgehad. Wel komt er zo nu en dan een aan corona gerelateerde vraag voorbij. Zo adviseerden we onlangs nog over een slimme en klantvriendelijke afstandsmeter die aan een balie of kassa kan worden gebruikt. Verder merken we natuurlijk ook dat het onderwerp over medicijntekorten speelt. Dat komt met name omdat er veel onzekerheid over is. Zo maakt een apotheker geen directe octrooi-inbreuk door voor een patiënt een geoctrooieerd medicijn te bereiden, maar kan de leverancier van die apotheker door een leemte in de wet nog wel indirect octrooi-inbreuk maken bij het leveren van de daarvoor benodigde grondstoffen. Verder is het middel van de dwanglicentie, voor zover mij bekend, niet eerder met succes in Nederland aangevraagd en ingezet.

Dwanglicentie

De afgelopen tijd was er ophef rond de lysisbuffer van Roche en virusremmer remdesivir van Gilead, maar het wachten is op het beschikbaar komen van een vaccin en de discussies rondom het tekort aan productiecapaciteit daarvan. Aangenomen dat een dergelijk vaccin zal worden beschermd door een octrooi, moet dan bij een tekort aan productiecapaciteit of te hoge prijzen worden ingegrepen en een dwanglicentie worden gegund aan een concurrent? Die vraag raakt aan de kern van het intellectueel eigendomsrecht en met name het octrooirecht. Zonder de beloning van het wettelijk monopolie dat met een octrooi gepaard gaat, zou er geen (financiële) prikkel zijn om al deze dure onderzoeken op te tuigen. Innovatieve bedrijven zouden bij onzekerheid over de bescherming van hun IE-rechten kunnen afzien van investeren in Nederland. Tegelijkertijd is zowel in de Rijksoctrooiwet als in internationale verdragen (het Unieverdrag van Parijs en de TRIPS-Overeenkomst) voorzien in de mogelijkheid om in het algemeen belang dwanglicenties toe te kennen. Als een dwanglicentie niet wordt toegekend in een tijd van een pandemie, wanneer dan wel?

Patent pools

Uiteindelijk zou het voor dit probleem misschien wel het mooist en meest praktisch zijn dat het door middel van technology access pools of patent pools wordt opgelost. Via patent pools stellen IE-rechthebbenden hun onderzoeksresultaten en octrooien beschikbaar tegen eerlijke tarieven. Daarmee kan enerzijds onwenselijk dubbel onderzoek worden voorkomen en kunnen onderzoekskosten worden gedrukt. Anderzijds zullen zo meer partijen over de noodzakelijke rechten beschikken voor de productie van het uiteindelijke medicijn. Of dit echt dé oplossing is, blijft koffiedik kijken. In de nasleep van de SARS-CoV 1 epidemie in 2003 is hier flink over gedebatteerd. Daarvan lijkt te zijn geleerd, want op 1 juni 2020 heeft de World Health Organization (WHO) in samenwerking met 37 landen de COVID-19 technology pool (C-TAP) opgericht en opgeroepen tot solidariteit. Essentieel is dan natuurlijk wel dat de ontwikkelaar van het uiteindelijke vaccin ook (vrijwillig) deelneemt aan zo’n pool. Mocht dat niet het geval blijken te zijn, dan zijn we waarschijnlijk voorlopig nog niet uitgediscussieerd over dwanglicenties.”

Bekijk alle afleveringen van de rubriek Coronarecht.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven