Frits Bakker, luister naar deze hoogleraren

Delen:

Foto: Pixabay

Dom beleid van de politiek. Gebrek aan respect voor de derde staatsmacht. Overschatting door rechtspraakbestuurders. Hoogleraren zijn kritisch over het echec van KEI. Maar ze dragen ook creatieve oplossingen aan.

Onder regie van de Raad voor de rechtspraak is het digitaliseringsproject KEI in de soep gelopen. De kosten liepen gierend uit de hand en er ligt vooralsnog… niets. Op verzoek van Mr. analyseert Philip Langbroek, hoogleraar rechtspleging en rechterlijke organisatie in Utrecht de achterliggende problematiek. En formuleert Margreet Ahsmann, bijzonder hoogleraar rechtspleging in Leiden en rechter in Den Haag, enkele adviezen aan rechtspraakvoorzitter Frits Bakker en zijn beoogd opvolger Henk Naves.

Dom beleid

“Het is natuurlijk idioot dat de rechterlijke organisatie qua financiering net zo wordt afgerekend als willekeurig elke andere rijksdienst. Het financieel afwentelen van IT-risico’s op die organisatie is dom beleid”, aldus Philip Langbroek. “We weten al lang dat IT-projecten vrijwel nooit efficiencyvoordelen opleveren, tenzij dat gepaard gaat met fundamentele veranderingen in werkwijzen. Er zijn weinig bestaande organisaties die daar in slagen (ja, heel nieuwe clubs). Het is dus uit constitutioneel perspectief buitengewoon zorgelijk dat dit financieel-politieke spel zonder veel respect voor de derde staatsmacht wordt gespeeld. In zoverre is er alleen maar een gradueel verschil met Polen en Hongarije, dat desalniettemin principieel relevant is. De integriteit en onafhankelijkheid van Nederlandse rechters staan buiten kijf en daar doen politieke en financiële druk (nog) weinig aan af.”

Philip Langbroek (foto: Universiteit Utrecht)

Langbroek vervolgt: “Maar het is wel jammer dat de rechters in gerechten niet zo flexibel lijken, als het gaat om meegaan met de snelle veranderingen in de samenleving. Gerechten oefenen staatsmacht uit, maar wat heb je eigenlijk aan rechtspraak, als het gaat om het bijdragen aan maatschappelijke oplossingen? Denk aan bewindvoering, problemen oplossen met strafrecht, bestuursrechtelijke beslissingen. Bij het ZSM-project zijn rechters en gerechten nadrukkelijk buiten beeld gebleven. Dan houd je toch het beeld over van rechters die vooral juridische toetsen doen, en die nauwelijks in staat lijken om interacties aan te gaan met de delen van de samenleving die daar behoefte aan hebben. Je kunt daar lange en principiële discussies over hebben. Het gaat daarbij niet om de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van rechters, maar wel om het op een creatieve manier naar andere werkwijzen zoeken in samenspraak met ketenpartners, in familie, straf en bestuurszaken – en ga nou ook het gesprek eens aan met burgers. Verklaring, maar geen excuus is, dat de rechterlijke organisatie de afgelopen jaren zo bestookt is met reorganisaties (Herziening Gerechtelijke Kaart, KEI) – en het financieringssysteem zo serieus heeft toegepast, dat het niet verwonderlijk is dat ze maatschappelijk niet de leidende positie innemen die nodig is.

Ze zouden dus wat meer de ruimte moeten krijgen in plaats van ze af te knijpen, maar conflictoplossing wordt in het justitiebeleid primair buiten de rechtspraak gezocht. Zo wordt de rechtspraak maatschappelijk steeds minder relevant. Ik begrijp dat beleid niet. Een basale hoofdstructuur in het maatschappelijk onderling vertrouwen wordt zo verzwakt.
Alsof Nederlandse politici hun krimpende domein ten koste van het domein van de Nederlandse rechterlijke organisatie willen vergroten. Daar kan niets goeds van komen.”

Overschat digitalisering niet

Margreet Ahsmann heeft een aantal adviezen voor Frits Bakker en zijn opvolger Henk Naves. In de eerste plaats: “Lijd niet aan overschatting door de overtuiging dat alles is op te lossen door digitalisering en een blinde focus op versnellingsdrang. Analyseer eerst welke geschillen wél en welke niet aan de rechter zouden moeten worden voorgelegd, met steeds de vraag of de rechter de meest doelmatige oplossing is voor het probleem. Stap niet naïef in de volgende innovatie en belast de werkvloer niet met ondoordachte plannen; zorg voor een portefeuillehouder met deskundigheid op het gebied van technologie en recht.”
Haar tweede advies is: “Analyseer grondig – géén ‘quick scan’ door een externe consultant – in welke wetgeving én werkprocessen de grootste inefficiënties zitten en in welke het meeste verbeterpotentieel. Op basis daarvan zou kunnen worden bepaald welke ICT-projecten prioriteit moeten krijgen. Verhaal (een deel van) de kosten van het echec van de beoogde 40 procent versnelling (KEI) op de Boston Consultancy Group (deze lichtte het programma KEI een paar jaar geleden door; red.).”

Margreet Ashmann

Ahsmann vindt dat de Raad voor de rechtspraak de wetgever moet adviseren dat we af moeten van de huidige twee procesrechtelijke systemen: “Trek de regels die betrekking hebben op het digitaal procederen in, alsmede het voorontwerp Bewijsrecht. Benut de beoogde Experimentenwet rechtspleging voor zinvolle en creatieve pilots en laat ze door wetenschappers evalueren.”
En haar laatste advies is: zet de tering naar de nering. Daarmee bedoelt ze: “Neem winst pas als die is gerealiseerd, en ga strijd aan met de politiek over wat een realistische begroting is. Dien een claim in bij het kabinet van ten minste 50 miljoen euro structureel extra. Afschaffing van de dividendbelasting kost 1,9 miljard euro en wordt bepleit om het Nederlandse vestigingsklimaat te verbeteren. Daarvoor is betrouwbare en snelle rechtspraak van wezenlijk belang. Draag consequent uit dat Nederland in de top vijf van de wereldwijde (113 landen) Rule of Law Index staat en civiel recht op de eerste plaats: dat is wat bedrijven willen!”

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven