Negen Nederlandse rechters en één officier van justitie liepen zaterdag (in toga) mee in een stille tocht in Warschau. Tégen het muilkorven van de Poolse rechters, vóór rechterlijke onafhankelijkheid. Ronald Philippart, president van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch, was er één van.
Kunt u de demonstratie in één woord beschrijven?
‘In twee woorden: ongelooflijk indrukwekkend. Vooral ook omdat ontzettend veel Poolse rechters, officieren van justitie en advocaten meeliepen. Rechters en officieren moeten vrezen voor tuchtrechtelijke maatregelen, dus dat was erg dapper van hen. Bijzonder was ook de duizenden mensen die hartstochtelijk aan de kant stonden en dus steunden. Ze riepen woorden als ‘vrije rechtbanken’ en ‘dankjewel’.
Wat leest u daaruit?
‘De problemen zijn niet van gisteren, de inperking van de Poolse rechtspraak speelt al enkele jaren. Het ENCJ heeft Polen geschorst, de Europese Commissie is een artikel 7-procedure gestart en het Venetië-comité heeft een uiterst negatief rapport over Polen geschreven. De druk op het land wordt steeds groter. De stille tocht – het was geen demonstratie – kwam op het juiste moment.’
‘In het begin wat raar. Je hoorde leuzen van mensen maar omdat ik geen Pools spreek, wist ik niet wat er werd geroepen. Was het instemming of afkeuring? Maar Poolse rechters waren zo behulpzaam om het te vertalen. Ik heb één bord gezien met ‘We don’t trust judges’, de rest alleen maar mensen die ons steunden.’
Waarom besloot u mee te doen, terwijl veel collega’s thuis bleven?
‘Ik zit in de organisatie van een congres voor Europese appelrechters. Onlangs, tijdens een bijeenkomst in Rome, was de Poolse ombudsman een van de sprekers. Hij legde precies uit wat er in Polen nu gaande is en dat persoonlijke verhaal maakte de situatie invoelbaar, en sloeg bij alle aanwezigen in als een bom. Toen ik de oproep voor de stille tocht zag, heb ik geen moment getwijfeld. De oproep stond ‘ergens’ op internet en je moet het toevallig maar hebben gezien. Het werd wel gesteund door de Raad voor de rechtspraak. De Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak en de stichting Rechters voor Rechters waren bovendien bij de mars aanwezig. De Nederlandse ‘delegatie’ was de grootste van allemaal.’
Bent u zo’n activistisch type?
‘Ha, nee! Dat zit niet in mijn DNA. Ik moest daarom wel wat ongemak overwinnen. Wel ben ik blij dat ik ben gegaan. Ik hoorde ook veel persoonlijke verhalen. De Poolse rechters waren zo blij met de komst van de Europese collega’s, dat ze hen persoonlijk kwamen afhalen van de luchthaven. Ik zat in de auto van een rechter die ooit vicepresident was. Tijdens haar vakantie werd zij gebeld: je bent geen vicepresident meer. Zij heeft nooit gehoord waarom.’
Denkt u dat uw stem wordt gehoord?
‘De stille tocht heeft in ieder geval een grote impact. Het is echter moeilijk te beoordelen wat de Poolse overheid gaat doen. Europa zet verdere stappen om Polen terug te krijgen binnen de lijnen van de rechtsstaat, want dat is onlosmakelijk verbonden met het lidmaatschap van de Europese Unie. Nogmaals: ik ben blij dat ik ben geweest, maar vooral voor onze Poolse collega’s.’
