Bij mediation komen mensen met toepassing van dezelfde rechtsregels tot andere oplossingen dan wanneer ze naar de rechter gaan. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het tijdschrift Nederlandse Mediation. Het onderzoek werd verricht ter gelegenheid van het tweejarig bestaan van het tijdschrift.
De onderzoekers Ad Kil, Maud Smits en Nick Jansen van de Hogeschool Arnhem Nijmegen namen de 82 mediationzaken onder de loep die tot nu toe zijn gepubliceerd in Nederlandse Mediation. Het ging daarbij om een breed scala aan zaken: van geuroverlast door katten tot een variabele bonus in een echtscheidingsconvenant.
Uit het onderzoek blijkt dat arbeidsmediations in meerderheid leiden tot ontslag, en dat familiezaken bijna altijd over echtscheidingen gaan, en vaak over de nadere uitwerking van het echtscheidingsconvenant. In zakelijke mediations wordt in 80 procent van de gevallen een vaststellingsovereenkomst gesloten. Mediation blijkt ook geschikt voor conflicten met de overheid: in 92 procent van de gevallen is de mediation gericht op herstel van de verhoudingen.
Creatievere oplossingen
Hoofdredacteur Fred Schonewille van het tijdschrift nam het initiatief tot dit onderzoek en is blij met de resultaten. “We weten nog te weinig van mediation. We wilden weten of er, in de mediations die tot nu toe zijn gepubliceerd, een grote is lijn te ontdekken in vergelijking met de rechtspraak. We weten nu in elk geval dat mediation bij gelijke rechtsregels tot andere resultaten leidt dan wanneer de rechter de knoop doorhakt.” Volgens Schonewille gaat het om creatievere en rijkere oplossingen. “Een dergelijk onderzoek is niet eerder gedaan. Daar kunnen we op voortbouwen.”
Schonewille, die ooit notaris was, is zelf als legal family mediator verbonden aan Schonewille & Schonewille Legal Mediation. Hij hoopt dat het onderzoek ertoe leidt dat meer mediators hun zaken aanbieden voor publicatie. “Dat is nu al gemakkelijker dan in het begin. Mediators, advocaten en bedrijven kiezen juist voor mediation omdat het vertrouwelijk is, en hebben daarom koudwatervrees voor publicatie. Als je in de mediationovereenkomst opneemt dat het verslag geanonimiseerd wordt gepubliceerd, is er meestal geen bezwaar.”
Nederlandse Mediation hoopt zo een grote database met mediation-uitspraken op te bouwen waarin een rode draad valt te ontdekken. “Het tijdschrift is bedoeld om de kracht van mediation te laten zien, en aan advocaten en hun cliënten uit te leggen hoe mediation werkt en wat zij eraan kunnen hebben,” licht Schonewille toe. “We willen stimuleren dat mensen eerst om de tafel gaan zitten en bespreken wat is er aan de hand is, en hoe ze dat kunnen oplossen. Hoe meer uitspraken zijn gepubliceerd, hoe beter we de grote lijn kunnen zien.”
Achterhaald
Om mediation op de kaart te zetten, startte Schonewille in 2015 Nederlandse Mediation. “In het algemeen deel III van de Asser-serie noemde professor Jan Vranken de rechtspraak achterhaald. Mediation had volgens hem goede papieren, maar dan moesten wel de bezwaren worden opgeheven. Eén van de bezwaren was dat het achter gesloten deuren gebeurt, er wordt geen verantwoording afgelegd. Dat is een goed argument, en dat wilde ik veranderen door de uitspraken structureel te publiceren.” Schonewille wil op termijn toe naar een database van duizenden mediations.
Nederlandse Mediation publiceert uitkomsten van mediation in een vast format van zestien onderdelen: de essentie, de casus, de wetsartikelen, het commentaar van de mediator etc. Volgens Fred Schonewille gaat het hier om een nieuwe verschijningsvorm van jurisprudentie. “Ik zie het als een paradigmaverschuiving dat mensen zelf invloed willen hebben op de uitkomst van hun conflict. Misschien hebben we minder behoefte aan een autoriteit.”
Doorbreken
Hij noemt mediation efficiënter dan rechtspraak. “Ik doe zelf veel nalatenschapskwesties en mediations voor familiebedrijven. Daarvoor moet je weten hoe het erfrecht in elkaar zit. Je brengt het recht terug tot de kern: dat zijn de normen. Die zijn veel eenvoudiger dan de rechtsregeltjes. Op basis daarvan kun je gezamenlijk een doel formuleren, wat iets heel anders is dan de rechter ervan te overtuigen dat jij gelijk hebt.”
Schonewille ziet de toekomst van mediation zonnig in. “Families en bedrijven hebben behoefte aan begeleiding en conflictanalyse. Ze willen communicatiepatronen doorbreken en familiesystemen herstellen. Vervolgens willen ze handvatten om hun problemen op te lossen. Ik denk daarom dat mediation een enorme toekomst heeft. Je ziet kantoren die zich erin specialiseren. Ik krijg nu zaken doorverwezen van advocaten die daar vroeger niet over piekerden.”
Het complete onderzoek ‘Twee jaar mediation, een zoektocht naar patronen’ wordt gepubliceerd in Nederlandse Mediation nummer 3/2017.
