Hoe dring je het onnodig procederen door de overheid terug? De vraag bleek woensdag 7 november, tijdens het jaarlijkse Gerbrandy-debat van de Nederlandse Orde van Advocaten, makkelijker te stellen dan te beantwoorden. In een samenleving waar zelfs ‘keukentafelgesprekken’ over de toekenning van zorg zijn geprotocoliseerd, hebben ambtenaren weinig ruimte om maatwerk te leveren en gaan burgers sneller op hun strepen staan.
Decentralisatie
De grote decentralisatie van de zorg in 2015 hielp ook niet mee, betoogde hoofdspreker Jantine Kriens (directeur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten – VNG). “Het was een poging om recht te doen aan de complexiteit van de problemen en de uniciteit van mensen, maar het tegendeel was het gevolg.” Daar kwam nog bij de gemeenten de hun toebedeelde zorgtaken moesten opknappen met 20 procent minder geld: een recept voor ongelukken.
Elektrische fiets
Veel panelleden in de Witte Sociëteit zagen maatwerk als de oplossing voor de problemen. Jantine Kriens kon dat als wethouder in Rotterdam nog leveren door een elektrische fiets te verstrekken in plaats van een scootmobiel. De burger ging met een glimlach het stadhuis uit, maar de gemeenteraad riep Kriens later op het matje. Want als meneer A een elektrische fiets krijgt, eist meneer B. er straks ook eentje, en dan is het einde zoek. “Maatwerk is vaak strijdig met juridische regels,” oordeelde Kriens.
Trainen in flexibiliteit
Wat is dan de oplossing? VVD-Tweede Kamerlid Jeroen van Wijngaarden constateerde dat ambtenaren helemaal zijn getraind op het gelijk behandelen van burgers: geen willekeur. “Maar als we die ambtenaren nou eens trainen in flexibiliteit.” Van Wijngaarden heeft sympathie voor het voorstel van zijn partijgenoot minister Sander Dekker die een top 10 gaat lanceren van overheidsinstanties die onnodig vaak en lang procederen met burgers. Door dergelijk procesgedrag te ontmoedigen hoopt Dekker de rechtspraak en de advocatuur te ontlasten. Prima idee, vindt Van Wijngaarden. “Maar maak dan ook een lijst van overheidsinstellingen die het wél goed doen.”
Altijd ruzie
Advocaat Matthijs Vermaat (Van de Woude de Graaf Advocaten) ziet het voorkómen van het conflict als oplossing. “Er zijn gemeenten die altijd ruzie hebben met hun burgers, anderen juist niet. Het gaat erom hoeveel vertrouwen en ruimte je de ambtenaar geeft om tot een oplossing te komen.” Advocaat Sanne van Oers (Van Schie Advocaten) deelt die analyse. “Ambtenaren zijn huiverig om maatwerk te leveren,” meent zij. “Ze zijn bang om iets verkeerds te doen.”
Betere opleiding
De ambtenaar moet anders gaan werken, was ook de conclusie van advocaten in de zaal. Cassatie-advocaat Gerda Later zei dat er bij de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) veel niet-gekwalificeerde mensen rondlopen die met hun besluiten veel procedures uitlokken. “Geef ambtenaren een betere opleiding,” was haar advies. Ook advocaat Dirk Giltay Veth (FrankfortSluis Advocaten) ziet veel handelingsverlegenheid bij ambtenaren. “Dan heb ik in de rechtbank een zaak die zich leent voor een schikking, maar dan zie ik dat een jong ambtenaartje een briefje bij zich heeft waarop staat: ‘Niet schikken!’ Gewoon jammer.”
Gezaghebbende aanjager
De sleutel ligt dus bij de ambtenaar. En bij de ‘gezaghebbende aanjager’ Daan Hoefsmit die door minister Dekker is aangesteld om onnodige procedures te voorkomen. Een dag na het Gerbrandy-debat werd Hoefmits benoeming bekendgemaakt in de Volkskrant. Hoefsmit is oud-bestuursvoorzitter van het Centraal Administratie Kantoor (CAK) en werkt op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hij gaat met alle secretarissen-generaal van de departementen een inventarisatie maken.
