Drie jaar geleden won advocaat Koos van den Berg samen met advocaat Roger Cox voor actiegroep Urgenda de inmiddels beroemde klimaat-rechtszaak tegen de staat. De rechter bepaalde daarin dat de Staat de CO2-uitstoot in 2020 met 25 procent moet verlagen ten opzichte van 1990. Tegen dit besluit ging de staat in hoger beroep, dat vorige week diende.
De staat noemt het hoger beroep een principekwestie. De rechter zou met de uitspraak te veel op de stoel van de overheid zijn gaan zitten. Wat vindt u van dit argument?
Als de stelling van de Staat is dat de Nederlandse politiek het recht heeft een beleid te voeren dat grote risico’s oplevert voor de Nederlandse ingezetenen en dat de rechter daar dan niets over mag zeggen, dan denk ik dat onze rechtsstaat niet op die manier in elkaar zit en dat we daar ook ver vandaan moeten blijven. De regering wil een blanco cheque. Ik vind dat fundamenteel onjuist.
Het kabinet heeft beloofd het vonnis van de zaak uit 2015 hoe dan ook uit te voeren, en dus ongeacht de uitspraak in hoger beroep de CO2-uitstoot te zullen verlagen.Is een overwinning in het hoger beroep dan nog wel noodzakelijk?
Dan kun je beter vragen welk belang de Staat nog heeft bij zijn hoger beroep. Het kabinet heeft volgens mij beloofd het vonnis te zullen uitvoeren zolang het niet vernietigd is. Maar ze willen dat het vernietigd wordt. Het kabinet Kok beloofde in de jaren ’90 een verlaging van de uitstoot met 20% in 2010. Het kabinet Balkenende wou dat in 2007 niet meer maar beloofde een verlaging met 30% in 2020. Het huidige kabinet wil dat niet meer maar belooft 49% in 2030. Nu is het 2018 en staan we op 13% en zijn we met afstand de vieze man van Europa. Tegelijkertijd zijn de recente ontwikkelingen in het klimaat alarmerend, vooral met betrekking tot weerextremen en zeespiegelstijging. Moet ik nog meer zeggen?
Wat als de staat het hoger beroep wint?
Dan gaan we lezen of we de motivering overtuigend vinden. Het is natuurlijk wel een zaak die een maximale inspanning rechtvaardigt.
Als u het voor het zeggen had, dan?
Dan is er ergens een vergissing gemaakt. Ik heb geen aandrang mensen te vertellen wat ze moeten doen. Ik ben wel vrij fel als mensen dingen doen die ik echt onbehoorlijk vind. Hypocrisie en meten met twee maten verdraag ik slecht.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
De Urgenda-uitspraak, zonder enige twijfel. Waar klimaatverandering terecht ‘the defining challenge of our time’ is genoemd, is het Urgendavonnis een van de ‘forces for good’ met wereldwijde impact. Dat ik daaraan een bijdrage heb geleverd, is het mooiste wat me als advocaat heeft kunnen overkomen.
Wat is over u niet bekend, wat wel interessant is?
Buiten het recht: naast mijn rechtenstudie heb ik de kunstacademie gedaan en vervolgens heb ik naast mijn RAIO-opleiding drie jaar lang semi-professioneel muziektheater gedaan tot het niet meer te combineren viel. Ik heb er onvergetelijke mensen ontmoet. Het knaagt nog wel eens dat de wereld van het recht wel erg cerebraal en schraal is.
Binnen het recht: Ik heb vrij veel zaken gedaan waar het publiek belang in het geding was. Ik was bijvoorbeeld de advocaat van de Parlementaire Enquête-commissie Bouwfraude; en ik ben ook trots dat ik in 2015 de eerste collectieve actie wegens overkreditering tegen vier grote banken heb gewonnen. Zo zijn er nog wel wat meer.
Als ik vooruitkijk: in augustus 2017 dreigden de schadeclaims te verjaren van Groningers die schade hebben door de beving in Huizinge van 2012. Ik heb toen met een aantal anderen een stichting opgericht die tijdig een collectieve stuitingsbrief annex aansprakelijkheidsstelling heeft gestuurd. Sindsdien is er veel gebeurd in Groningen en was ik druk met de Urgenda-zaak. Inmiddels lijkt een grote groep Groningers, juist die van de oude schadegevallen, blijvend aan hun lot te worden overgelaten en niet te krijgen waarop ze gewoon recht hebben. Ik vind het onbestaanbaar en on-Nederlands hoe wij met onze Groningse landgenoten omgaan. Misschien kan ik wat voor ze doen.
Welk wetsartikel vindt u bijzonder fraai?
Artikel 6:162 BW, omdat daarin de zorgvuldigheidsnorm is gecodificeerd die de Hoge Raad ontwikkeld heeft in Lindenbaum/Cohen. De norm van ‘maatschappelijke zorgvuldigheid’ komt erop neer dat grof maatschappelijk onfatsoen niet door de samenleving wordt geaccepteerd en dus onrechtmatig is, ook als de wet zwijgt. Zoals Pitlo schreef: daarmee heeft de Hoge Raad in wezen de moraliteit opgenomen in de wettelijke rechtsplichten. Ik ben ervan overtuigd dat onze samenleving er rechtvaardiger en socialer door geworden is.
Welk boek las u het laatst?
‘Lichtjaren’ van James Salter en ‘Onzichtbare Steden’ van Italo Calvino.
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
Harry Houdini, de grootste ontsnappingskunstenaar aller tijden.
