De functie van bedrijfsjurist is eigenlijk voortdurend aan verandering onderhevig, constateert Hans Albers, die zo’n dertig jaar ervaring heeft in de wereld van de bedrijfsjuristen. “Vooral de laatste tien, vijftien jaar is de rol van de bedrijfsjurist flink veranderd. En dat proces gaat nog door de komende jaren, misschien nog wel sneller.”
Tegenwoordig is het niet meer voldoende om je alleen met de juridische advisering binnen een bedrijf bezig te houden. Albers: “De verwachtingen zijn ánders geworden, niet zo zeer hoger. Bedrijfsjuristen worden steeds meer bij strategische advisering betrokken. Ze worden bijvoorbeeld ingeschakeld als er een nieuw product wordt ontwikkeld. Hen wordt dan gevraagd om te adviseren over vragen als: mogen we dit product ook in andere landen aanbieden? Welke vergunningen zijn daarvoor nodig?” Zo raakt de bedrijfsjurist steeds meer betrokken bij de strategie van de onderneming en wordt hij steeds meer een spin in het web. “Bij startups zie je dat ze vaak al in een vroeg stadium een jurist aannemen. Vroeger deed je dat pas als een bedrijf een paar honderd werknemers had, nu zie je soms bij vijftig werknemers al twee juristen.”
Het feit dat bedrijfsjuristen steeds meer betrokken worden bij het reilen en zeilen van een onderneming en dat general counsel steeds vaker deel uitmaken van de board, ziet Albers als een erkenning van hun positie.
Outsourcen
Van juristen wordt niet alleen verwacht dat ze meedenken over de strategie van het bedrijf waar ze werken, maar ook dat ze kijken hoe hun afdeling bijdraagt aan de winst. “Vroeger deed je als bedrijfsjuridische afdeling wat je moest doen en dan was het goed, maar nu moet je met data inzichtelijk maken wat je dan doet. Er zijn zoveel contracten opgesteld, er is zoveel tijd besteed aan bescherming van intellectueel eigendom, zoveel aan compliance vraagstukken et cetera. Hoe meer data, hoe overzichtelijker wat een afdeling doet. We krijgen bij Deloitte steeds meer vragen van bedrijfsjuridische afdelingen hoe ze dat het best kunnen aanpakken.”
De laatste jaren wordt daarnaast steeds meer gekeken − ook door kleinere bedrijven − hoe technologie kan worden ingezet om het werk zelf efficiënter te maken. “Moeten al die standdaarddocumenten wel langs juristen? De juridische afdeling blijft natuurlijk eindverantwoordelijk, maar ze hoeft niet ieder contract te zien. Veel eenvoudig werk kun je automatiseren, of zelfs deels outsourcen. Bedrijven staan daar steeds meer voor open. Vroeger was het ondenkbaar, maar nu laten banken rustig duizenden leningscontracten buiten de deur opmaken en nazien.
Geen bedreiging
Volgens Albers keek tien jaar geleden iedereen glazig als je over automatisering in de juridische wereld begon. Maar tegenwoordig is het goedkoper en toegankelijker geworden, en daardoor veel bereikbaarder. “Wel is het voor iedereen een uitdaging om budgetten vrij te maken en te kijken hoe je die goed besteedt. Er is inmiddels een breed scala aan mogelijkheden op het gebied van technologische hulpmiddelen. Als Deloitte kunnen we juristen daarbij adviseren. We bieden zelf tools aan, maar kunnen ook helpen kiezen uit producten van anderen.”
Het is daarbij vooral van belang om te kijken wat je echt nodig hebt, in plaats van iets heel flitsends aan te schaffen. Albers: “Er komen voortdurend nieuwe producten op de markt, waarvan geroepen wordt dat je ze echt moet hebben. Maar veel producenten bieden iets aan en denken verder niet echt met je mee. Daarom moet je voordat je iets wilt aanschaffen, eerst helder hebben welk probleem je ermee wilt oplossen. Waar worstel je mee, hoe kun je dat anders doen met hulp van technologie of automatisering? Je moet eerst inzicht hebben in de processen van je afdeling.”
Albers geeft aan dat het belangrijk is om te voorkomen dat mensen technologisering als een bedreiging zien. “Als je als general counsel in kaart gaat brengen wat iedereen doet, krijg je vaak eerst een schrikreactie. Wat gebeurt hier? Wordt mijn werk uitgekleed? Goed communiceren is van belang: saaie administratieve werkzaamheden weghalen, betekent dat er meer tijd is voor juridisch complexer werk.”
Overigens moeten men geen overspannen verwachtingen hebben van wat innovatie in de praktijk betekent, aldus Albers. “Neem artificial intelligence. Dat wordt steeds meer toegepast, en heeft op specifieke gebieden goede resultaten. Zo hoef je bij due diligence onderzoeken niet meer met tweehonderd man in een zaaltje al die documenten te gaan zitten doorspitten. En zo zijn er steeds meer tools aan het ontstaan die het werk van juristen efficiënter maken, maar de ontwikkeling van goed bruikbare technologie kost wel tijd.”
Uurtje-factuurtje
Zal de toenemende technologisering van juridische dienstverlening, die niet alleen het werk van de bedrijfsjurist maar ook van de advocaat meetbaarder maakt, ervoor zorgen dat in de toekomst wordt overgestapt van uurtje-factuurtje naar fixed fees? “Bedrijfsjuristen en advocaten zijn al jaren in discussie over het uurtje-factuurtje model. Het is nog steeds het bepalende model, omdat het in veel situaties nog steeds voor beide partijen het beste is. Maar het is wel aan het kantelen.”
Meer bagage
Albers denkt dat de bedrijfsjurist van de toekomst niet alleen als jurist, maar met een bedrijfskundige blik naar zijn afdeling zal kijken. En ook dat er niet meer alleen juristen bij Legal zullen rondlopen. “Omdat het werk breder wordt zul je ook analisten, IT’ers, mensen met een achtergrond in finance en projectmanagers goed kunnen gebruiken. Je ziet dat nu soms al bij grotere bedrijfsjuridische afdelingen.”
Succesvolle bedrijfsjuristen en general counsel moeten in de toekomst volgens Albers over meer bagage beschikken dan alleen juridische kennis. “Het gaat ook om je persoonlijkheid, welke eigenschappen je meebrengt. Blijf je koel onder druk, hoe ga je om met deadlines, hoe presenteer je je, hoe communiceer je? Dat is óók van belang. En je kunt wel alles van mededinging of een ander juridisch onderwerp weten, maar je moet vooral ook weten hoe je die kennis voor het bedrijf kunt inzetten.”
