De Friese Ammerins Moss-de Boer pleit er bij de rechtbankpresident en de hoofdofficier van justitie in Noord-Nederland voor om tolken Fries zonder examen te beëdigen. Zij zou graag Fries in de rechtbank tolken. Alleen kan dat niet, omdat er momenteel geen examen is dat toegang geeft tot accreditatie voor de rechtspraak.
Friezen hebben sinds 2014 het recht om zich in het rechtsverkeer te bedienen van het Fries − de tweede rijkstaal − tijdens zittingen in de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. Dat is geregeld in de Wet gebruik Friese taal. Er is op dit moment maar één beëdigde tolk Fries beschikbaar.
Machtig mooi werk
Friezin Ammerins Moss-de Boer is beëdigd tolk Engels. Ze zou graag ook in het Fries tolken bij de rechtbank. “Het is machtig mooi werk.” Maar ze kan daar geen examen voor doen, simpelweg omdat dat er niet is. Het oude examen voldeed niet, en het kan nog wel even duren voor er een nieuw examen is. “Ik heb ervaring in het tolken, ik heb de kennis van de tolkethiek, én ik heb de gewenste taalkennis. Alleen niet in de juiste combinatie. Daarom heb ik een brief geschreven aan de rechtbankpresident en de hoofdofficier om voor te stellen dat het mogelijk wordt gemaakt om ook geschikte mensen zonder dat examen te beëdigen. En dan liefst niet per zitting, maar permanent.”
Zijden draad
De enige tolk die er momenteel is, Fedde Dijkstra, zei afgelopen zomer in de Leeuwarder Courant al dat het recht om Fries te mogen spreken in de rechtbank aan een zijden draad hangt. Als hij omvalt dan “is der wol in probleem”. Ook het comité van experts van de Raad van Europa dat er toezicht op houdt dat landen voldoen aan het Handvest voor regionale talen of talen van minderheden, vindt het “problematisch” dat er maar één Friese tolk beschikbaar is.
Cursus Fries voor rechters
Volgens woordvoerder Anno Rijpkema van de rechtbank Noord-Nederland levert het in de praktijk geen problemen op. “Het precieze aantal zaken waarin een tolk nodig is, is niet bekend, maar gemiddeld komt het nog niet één keer per maand voor. Er worden natuurlijk ook zaken geheel of gedeeltelijk in het Fries gedaan waarbij geen tolk nodig is, omdat de rechter Fries spreekt en verstaat. Alle rechters bij onze rechtbank volgen een basiscursus Fries. Ook voor rechters van de locaties Groningen of Assen bestaat de kans dat ze een zaak in Friesland moeten behandelen.”
Duizend tolkuren
Als Dijkstra er niet is, is er een lijst met reserves die het Fries machtig zijn, aldus Rijpkema. “Zo’n reservetolk moet op de zitting worden beëdigd.” Maar volgens Moss is hun kwaliteit wisselend. “Bij de behandeling van de zaak tegen de ‘blokkeer-Friezen’ leidde dat tot nogal wat gedoe en frustratie.” Ze zegt dat het ook lastig is om op de reservelijst te komen. “Toen ik me begin dit jaar daarvoor meldde, bleek dat je volgens wettelijk vastgelegde regels duizend tolkenuren in de voorgaande vijf jaar moet hebben gemaakt. Dat is niet te doen voor het Fries.”
Nog geen reactie
Moss heeft nog geen reactie gekregen op haar brief. Woordvoerder Rijpkema zegt dat de rechtbank in ieder geval “altijd bereid is om met alle betrokken partijen mee te denken over manieren om dit soort processen te verbeteren.”
