In het staatsrecht gaven weinig collega’s Urgenda veel kans in het hoger beroep (ECLI:NL:GHDHA:2018:2591). De vordering was in onze ogen te groot, te onbepaald en te politiek om te worden toegewezen door een behoedzame rechter. Civilisten waren een stuk optimistischer. Wie op het civiele bewijsrecht let, ziet immers geen rechter die uit het grondrecht op leven klimaatdoelstellingen tevoorschijn tovert. Die ziet een vrij overzichtelijke zaak waarin de Staat nauwelijks de stellingen van Urgenda betwistte.
Overeenstemming was er over de CO2-reductiedoelstelling voor 2100, voor 2050, voor 2040 en zelfs voor 2030. En tot 2011 ook voor 2020. Pas toen die datum dichterbij kwam, is de korte-termijn-doelstelling voor 2020 gaan schuiven met het verhaal dat er na 2020 nog voldoende tijd is om toch de doelstelling voor 2030 te halen. Dat klinkt als iemand die ’s morgens nog één keer de snooze-knop van zijn wekker indrukt met als argument dat niet valt uit te sluiten dat de trein vertraging heeft. Eigenlijk is het dat ook. Dus is het niet zo gek dat de rechter daar dan een stokje voor steekt. De rechter legt de Staat geen klimaatbeleid op, maar blokkeert een goedkope uitvlucht.
Inmiddels kan er weer worden ingezet op de kansen van Urgenda. Gaat de Hoge Raad mee met de rechtbank en het gerechtshof? Ik denk nog steeds van niet. Niet alleen omdat het reductiebevel te veel lijkt op een verboden wetgevingsbevel. Maar bovenal zet het gerechtshof de staatsrechtelijke argumenten in deze zaak wel heel makkelijk opzij, “reeds omdat er sprake is van schending van mensenrechten door de Staat” (r.o. 67). Dan zijn er dus geen grenzen meer aan een rechter die vindt dat grondrechten in het geding zijn. Terwijl het idee van de Trias Politica juist was dat er altijd grenzen zijn, ook aan een rechter die inhoudelijk gelijk heeft. Niemand kan immers garanderen dat de rechter altijd gelijk heeft. En daarom mag hij sommige dingen zekerheidshalve dus nooit. Grote, onbepaalde en politieke bevelen geven, bijvoorbeeld.
