De Raad voor de rechtspraak vindt het onverstandig om verdachten tijdens een strafzitting standaard verplicht aanwezig te laten zijn als een slachtoffer gebruik maakt van zijn spreekrecht. Volgens de Raad is het niet altijd in het belang van het slachtoffer dat de verdachte aanwezig moet zijn en “druist het in tegen het uitgangspunt dat een verdachte onschuldig is totdat de rechter anders heeft beslist”.
Dat zegt de Raad voor de rechtspraak in zijn wetgevingsadvies over de uitbreiding van slachtofferrechten. Minister Sander Dekker (voor Rechtsbescherming) wil de ‘verschijningsplicht’ in het belang van slachtoffers invoeren voor een categorie verdachten van ernstige strafbare feiten. Zo wil Dekker de positie van het slachtoffer in het strafproces verder versterken. De Raad vindt “in algemene zin een goed idee”, maar plaatst kanttekeningen bij de concrete plannen.
Zo wordt volgens de Raad in het wetsvoorstel “een ongerechtvaardigd onderscheid gemaakt tussen verdachten die vastzitten en verdachten die op vrije voeten zijn”. Ook wijst de Raad erop dat de rechter nu al de bevoegdheid heeft om een verdachte verplicht te laten verschijnen in de zittingszaal als hij dat nodig vindt. “Dit stelt de rechter in staat maatwerk te leveren. Een verschijningsplicht is daarom niet alleen onwenselijk, maar ook overbodig,” aldus de Raad.
Onschuldig
Op dit moment is het voor een verdachte niet verplicht om aanwezig te zijn tijdens zijn proces, tenzij de rechter vindt dat dit moet. Volgens de wetsvoorstellen van de minister moet een verdachte in de toekomst verplicht aanwezig te zijn als een slachtoffer of nabestaande gebruik maakt van het recht te vertellen over wat hem is overkomen. De Raad noemt dit onverstandig “omdat het niet gezegd is dat slachtoffer erop zit te wachten zich direct tot de verdachte te richten of zelfs in zijn aanwezigheid te spreken”. Daarnaast beandrukt de Raad dat het spreekrecht niet bedoeld is om de verdachte de les te lezen of alvast te ‘straffen’. “Een verdachte is onschuldig tot de rechter anders beslist.”
Tbs
De Raad ontraadt de voorgestelde invoering van het spreekrecht bij tbs-verlengingszittingen met klem. De Raad waarschuwt dat het strafrechtsysteem door de invoering van het spreekrecht zwaarder wordt belast en vindt dat eerst onderzoek moet worden gedaan naar de effectiviteit van de aangekondigde maatregelen en de daadwerkelijke behoefte en het nut van het spreekrecht voor slachtoffers en nabestaanden.
